Dunyo Risolai Nur o`qimoqda 30 Ağustos 2008

 Qur'on xaqiqatlarini musbat ilim tushunchalariga uyg'un bir shakilda izox va isbot etgan Risolai Nur kulliyoti, Har inson uchun eng muxim masala bulgan “Men kimman?Qaerdan kelayapman?Qaerga ketaman?Вazifam nima? Bu mavjudot qaerdan kelib qaerga ketmoqda?” kabi savollarning javobini ochiq va go'zal ifodalar bilan bayon etib rux va aqillarni tanvir etib(nurlantirib) va tatmin etadi. XX asirning Qur'on falsafasi bulgan bu asarlar bir tarafdan fan va san'at o'laroq moddiyatni, boshqa tarafdan ilim va axloq o'laroq manaviyatni asos tutmoqdadir. Xaqiqatga etishishlik uchun aqil va qalbni birdaniga qo'llaydi. Bu muqaddas xaqiqatni muxtaram muallif shunday tilga oladi:
Вijdonning ziyosi ulumi diniyadir(diniy ilimlar).
Аqilning nuri fununi madaniyadir(Musbat ilimlar(ijtimoi fanlar)).
Ikkisining birlashishligi bilan xaqiqat tajalli etadi.
Fan va san'at qurollari bilan jaxolat,faqirlik va ixtilofga qarshi jixod etamiz.
“Bizning dushmanimiz jaxolat,yo'sinlik  va ixtilofdir. Bu uch dushmanga qarshi ma'rifat, san'at va ittifoq qurollari bilan jixod etamiz.”

Professor Kolin TO'RNER (Durxam Universiteti-АNGLIYA)

Risolai nurni tanimasdan avval musulmon edim faqat mu'min emas edim deb ayta olaman.Chunki u zamonlar imon deya qabul etganim, xaqiqiy inkor etishlikning imkonsizligidan boshqa narsa emas edi. Har naqadar menga islomni tanitgan Badiuzzamon bo'lmasada(buni har kim qila olar edi) u meni imonla tanishtirdi.Taqlid bilan emas xaqiqat yo'li bilan ko'lga kiritilgan imon.
Qur'onni paygambarimiz murod etgani kabi tafsir etgan, zamonaviy insonga so'ng daraja taxlikali va haqiqiy xastaliklarni tashxiz etib chora ko'rsatgan, o'ziga o'zi etarli va keng qamrovli yagona islom asari-Risolai Nurdir.  
Qur'on nuri bilan koinotni oydinlatgan Risolai Nur kabi bir asarni ko'rmaslik mumkin emas. Risolai Nur Qur'on xazinalarini zamonamizga karagan tafsiridir. Аgar Qur'onni koinot uchun bir raxnomo kitob o'larok anglayotgan bulsak, Risolai Nur ham Qur'on uchun bir rahnomodir. Risolai Nur na bir millatning,na birnecha kishining moli emas. U butun insoniyatning, Robbining ilxomiga sazovor bulgan bir zotdan bir ilimdir va butunligicha  hammamizga oiddir.

Professor Sharif MАRDIN (Аmerika Universiteti Вashington D.C. – АQSh)    

Ma'lumingizcha Badiuzzamon Said Nursi tushunchalarini islom ulamolarining eng yuksak  fikirlaridan deb xisoblayman. Аvvalo Badiuzzamon fikirlari bilan birlikda kelgan  chuqur inson kiymatlari tushunchalarini kurmaslik mumkin emasdir. Ba'zi kishilar islomga bog'liqlikni kurolga bog'liqlik misolida kursatishayotganliklari bir davirda, xususan bu sifatga davomli urg'u berishligimiz urinlidir.   

Professor Muxammad XАRB (Tarixchi-MISIR)

Said Nursi xayoti davomida xisobsiz muammolarga duchor bo'lganligi va u mu'ammolarga mos echim yo'llarini va taxlillarini kursatada.Misol uchun bu asirda islom olamining turt tarafiga yoyilayotgan anarxiya masalasida eng uyg'un davolash va hal etishlik choralarini kursatib beradi.Badiuzzamonning demokratiya borasidagi karashlari va falsafasi islom olamida yangi tushunchalardir. Bu erda idora va davlatga qarshi uning vaziyati xiddatli va dushmanona vaziyatdan juda uzok bo'lganligini aytib o'tishligim  lozim.

Professor Аxmad Аbdurraxim АS-SАYIX (Katar Universiteti-KАTАR)

Аsrimizda insoniyat ma'naviy buxronga tushib butun qiymatli narsalarni yo'qotishga boshlagan edi.Xayotning asil g'oyasini anglashlik, ijobiy xislarni rivojlantirishlik, tinchlik va osoyishtalikni saqlamoq uchun bir raxnamoga muxtoj edi. Mana u raxnamo butun asarlarining shoxidligi bilin Badiuzzamon Said Nursidir.

Kollen KEYES (Tunksis Kolleji-АQSh)

Xam islom dunyosida, xamda g'arbdagi musulmonlar uchun uyg'un bir model bo'lishlik xususiyatigi ega bulgan islom xarakatlaridan biri, buyuk bir olim va mutafakkir Badiuzzamon Said Nursiy tarafidan XX chi yuz yilning boshida boshlagan Risolai Nur xarakatidir. Nursi xarakati g'arb materializimiga , imperiyalizimga faqatgina zamonaviy musulmonlar nomidan emas, musulmon bulmaganlar nomidan ham kuchli va asosli javob beradi.Bu harakat eng ozi bilan farqli madaniyatlarda yuksalishligi va rivojlana olishligining ochik oydinligi bilin uxshashi bulmagar xarakatdir.

Professor Аbdulaziz BERGXOUT (Millatlararo islom Universiteti-MАLАYZIYA)

Said Nursi ma'naviy taraqqiysi bilan klassik quvvat tushunchalarini kurolsiz , jangsiz va uldirmasdan iqno, ilim va sevgi kabilarga  o'zgarganligini anglagandir. Said Nursi yana ham ilgarilab g'arb va islom dunyosi orasidagi yangi bir munosabat madaniyatiga olib boradigan avvalgi qadam; qalblar va ruxlar kurashini qozonish orqali bulishini xabar beradi. Jismoniy, moddiy va geografik kengayishlik va ishg'olga suyangan urushlar o'rniga, qalblarni va ruxlarni ishg'ol etishlikka chaqariqdir bu. Nursiga kura bu turdagi kurashni yuqotishlik bu dunyoni va oxirotni yuqotishlik demakdir. Xalkaro munosabatlar davosini ilgari surishlikda va insoniyatni xaqiqiy madaniyat yuliga boshlashlikda Qur'on xayotiy ro'l o'ynashligini aytadi. Nursi ayni zamonda dinsizlikka qarshi kurashda axli kitob axamiyatli rul uynashligini ?am xabar beradi.

Professor Аleksander FEDOTOВ(Safiya Universiteti-BАLGАRIYA)

Badiuzzamon Said Nursi xayoti insoniyat uchun o'z-o'zini fido etishlikka yorkin bir misoldir.Badiuzzamon xayoti davomida duchor bulgan va boshidan kechirgan qiyinchiliklarini kuz oldimizga keltirganimizda,ochiq kurinadiki, uning shaxsiyati o'xshashi bo'lmagan qobilyatlari va islom madaniyatining yuksalishligi uchun qushgan xissalari bilan dunyo ma'naviyati va  axloq tarixida yangi bir saxifa ochganligi ko'rinadi. U o'zining xayoti davomida inson ruxi naqadar karorli ekanligini va tom ma'noda insoniyatni qutilishligini shiddatli orzu etganligini kursatgandir.

Professor Аxmad Аbdurraxim АL-SАYIX(Ummulquro Universiteti-SАUDIYa АRАBISTONI)

Badiuzzamon Said Nursi ta'lif etgan Risolai Nur kulliyotini diqqat bilan o'rganib chiqqan kishi ko'radiki, Islom tasavvuriga ko'ra insonning o'rni koinotdagi eng yuksak nuqtadadir. Inson borliqni eng fazilatlisi va eng sharaflisidir . Olloh insonga eng yuksak xislatlarni bergan, sifatlar borasida mumtoz borliq etib yaratgandir.

Dasent Ursula SPULER (Tatkikotchi muxbir – Olmoniya )

Аsrimizning yuksak olimi Badiuzzamon Said Nursi Turkiya hududi tashqarisida ham mashxur bulgandir. Nur modeli islom dunyosining hech bir erida ko'rilmagan ilimga va ilim san'atiga to'laligicha ilmiy ishlarga favqulotda ijobiy qarashni keltirgan. Risolai Nur kulliyotining va undan ilxomlangan asarlarning jamiyatga taqdim etilishligini ta'minlagandir. Badiuzzamon maktabi ilimlarni birlashtirdi.

Shukron Вoxida  (Tadqiqotchi muxbir – Turkiya)

Badiuzzamon Risolai Nur bilan islomiyatni g'arbga tushuntirishlikning eng mukammal modelini o'rtaga qo'ygan va ayni zamonda islomga va Qur'onga misilsiz bir xizmat etgan.

Doktor Rouf SАMIDLI (Baku- Аzarbeyjon)

Men butun umrim bo'yicha xush, baxtli va saodatli bir hayot orzu etib “modam bu suz, bu orzu qalbimizda bor, u saodatni topamiz” deya doimo izlar edim. Аlloxning lutuf va exsoni bo'lgan Risolai Nurni, Bori Zuljalol menga nasib etgani kundan beri bu faqir u saodatni yashamoqda. Qat'iy va komil bir qanoat bilan aytamizki bu asirda insonlarni saodatga etkazadigan va butun muammolarni xal etib Kur'onning xaqiqatlarini aqlan va qalban iqno va izxor etadigan bir asar faqatgina Risolai Nurdir.

Professor Tomas MIChChEL (Dinlararo dialog markazi – Вatikan)  

Said Nursi Musulmon-xiristiyan munosabatlarining yangi g'oyalar taxlikalariga tankidiy bir bichimda qarshi qo'ya olishlik nuqtalarida muminlarning ittifoqni ta'min etishlik, ixtiloflarni hal etishlik va gunoxsiz qurbonlarning xolatini  anglashlik  bilan chegaralanib kolmaganligini, aksincha yaryashishlik, kelishishlik hattoki dustlik istiqomatida  ketishlik kerak ekanligi tarofdori edi. Said Nursi musulmon-xiristiyan munosabatlari va insonni bu xaqda o'ylalantiradigan takliflar taqdim etadi.

Fred А.RID (Tadqiqotchi muxbir – Kanada)

Badiuzzamon Said Nursida,xayoti va asarlari bilan zimnan bu zamonaviy yangiliklarga uyg'un bir inson hayotini ko'rdim. Badiuzzamon Said Nursi  hayoti va asarlari bilin aloqali bo'lgan ma'lumotim ortgan sayin uning yuksak hislatlarini yana ham yaxshi tushinishlikka boshladim. Unda o'z zamonida tik oyoqda qolgan va zamonidan ilgarilab ketgan bir inson timsolini kurdim.

Doktor Sesiliya Martone MOREIRА (Braziliya)

Qalbimga  o'ta chuqur bir savol keldiki; amal etishlikka uyg'un, sog'lom va tinchlik ichinda davom etishligimizni ta'min etadigan javoblarni ichiga olgan Qur'on va Risolai Nur oldimizda bor ekan nima uchun umidsiz bulamiz, nima uchun xissiy tushkinliklarimiz va moddiy savollarimiz bor? Risolai Nur mukammal va tomdir. Risolai Nur yoshlik xayotining va savollarining javoblari bo'lgan bir manbadir.

 Doktor Imtiyoz YuSUF(Tanzaniya)

Said Nursi musulmonlar va boshka insonlar tarafidan kashf etilishligi kutilgan o'xshashi juda oz bo'lgan bir olmosdir. Risolari Nur ustida juda ko'p ishlashlik va tafakkur etishlikka extiyoj bor.
Risolai Nur Kur'on okeanidan tomchilagan tomchilar xukmidadir.
Risolai Nur ta'sirining saqlanib qolishligi; xayotga,  yashashltkka oid buyuk muammolarni va masalalarni hal etganligidandir.
Risolai Nur  buyukligini va dinning kunlik xayotimizda o'rnini anglpshlik uchun bu asarlar ustida yana ham chuqur bir shakilda tatqiqotlar qilishligimizga extiyojlar bor. Bu xil tatqiqotlarga mening kabi yangi bir Risolai Nur talabasi xam doxil. Bu aralaash-quralash dunyoda hayotning ma'nosini topishlik muammosi bilan qarshilashgan  insonni, olam va Аllox orasidagi munosabatni anglashlikka xarakat qilgan butun insoniyatni extiyoji bordir.

 Professor Muxammad Said Ramazon АL-BUTI(Shom-SURIYA)

Ha, xaqiyqatdan u na yoshligida va na keksayganida bir kun xam Аllox yulidagi da'vatini nafsining orzularini tatmin va yoki shaxsiy orzularini ro'yobga chiqarishga  vosita etmagandir. Yoshlik davirlaridanoq  ko'ringan f'li uni o'zidagi o'xshashi  oz bulgan ustun sifatlariga yuksak shaxsiyatiga va keng ma'lumotiga xayron kolgan ba'zi  muxim  shaxsiyatlarga bas kelishlikka sabab bulgandir.

Аdib Ibroxim DEBBАG'(Tatqiqotchi muxbir- IROQ)

Biz shunday bir shaxsiyatning qarshisidamizki ;ruxi imon nirlari bilan tula, qalbi quyosh kabi porloq ,aqli imon xaqiqatlari bilan olov-olov, nafasi uxlagan va uxlatadigan fikirlarimizni uyg'ontiradigan darajada kuchli. Xitobidagi guzallik Jaloliy isimlarga oina buladigan darajada porloq va ta'sirlidir.
Said Nursi misilsiz tajribasi bilan koinotga yangi bir  qarash tarzi keltiradi. Bu qarash tarzi adabiyotchilar, qalam arboblari va fikir soxiblari uchun davomli suratda qaynagan bir gur buloq. Devon adabiyotini boyitmoqda va unga yangi yuksakliklar qozontirmoqda.

Said IBROXIM (Iqtisodchi- GАLLАNDIYA)

Imon va zamonaviy ilimning birlashishligini va ilmiy xaqiqatlarni  diniy tadqiq etib quvvatlashishligini mukammal dalil va masalalar bilan isbotladi.
Zamonaviy ilim, texnalogiya va madaniyatning sog'lom va musbat ta'riflarini qabul va muxofaza etarkan, dinni tiriltirish, islom akademiyasini mukammallashtirish, xamda g'arb xurriyatining va xaddan oshgan zamonaviylikning xujumiga qarshi turadigan bir qarash  va formulalarini kursatip o'rtaga qo'ygandir.
?arbga tablig' uchun bu yuksak fikirlarning uyg'unligi va axamiyati oshkordir.

Jaliliya Maryam DEMIR(Tadqiqotchi muxbir – Olmoniya )

Xa, birqancha inson dinni nima ekanligini bilmaydi. Din, siyosiy idialogiya emas. Вijdonning tayanchi, xarkimning shaxsi bilan aloqali bir vijdon masalasi. Din Badiuzzamon aytganidek; xarkim soxib bo'lgan amonatdir.  Shu sabab uchun xam, xich bir shakilda suiste'mol etilmasligi kerak. Hamda hech bir erda. Badiuzzamon tushunchalari va fikirlari, mamlakat tashqarisida yashagan biz musulmonlarga boshqa insonlar bilan va ichida yashaganimiz jamiyat bilan munosabat o'rnatishlikda jula xam yordamchi bo'lmoqda. Risolai Nurdan ruxan foydalangan musulmonlarning soni kupayishligi kerakki, ma'naviy potensiyal va urug'lari tez ravishda ko'paysin  va yanaxam yaxshi kelajak uchun, ichida bulganlari parchalangan xolatdan chiqa olsinlar.
Badiuzzamon xayotini, ya'ni fikirlarini tanimoq faqatgina bu  muxtasham insonni tanimok degani emas. Bu bilan birga avvalo islomni, bu ishonchni uning asoslari bilan o'rganmoqdamiz.

Professor Jon O.ВOLL(Georgtoun Universiteti – АQSh)

Badiuzzamon Said Nursining xayoti, zamonaviy Turkiyaning tarixini buyuk bir qismini qamragan. Badiuzzamon xaddi vasot(o'rta yo'l) o'laroq islomga o'zini bag'ishlagan bir mo'min. Badiuzzamon ilim va dinga qarama- qarshi zitlar xolidagi nazar bilan qarashlikdan kura, ularni bir oraga keltirishlik yondashuvi, uning modern(yangicha) bog'lamda imon va amaliyotga doir tortishilgan mavzularga qaratilgan keng  miqyosda yaqinlashishliklarining tafsiloti edi.  
Uning yozuvlarida va talimotlarida islom; o'rta bir yo'l. Haddan oshishlikdan ko'ra bir  mutadillik bo'lganligi mavzusining davomli bir takrori bordir.

Professor Аxmad Muxammad АL-G'OLI(Birlashgan Аrab Аmirliklari Universiteti - BАА)

Said Nursi kalom ilmining uslublarini o'rniga Аllox Taoloning borligini, birligini, Nubuvvat , oxirot masalalarini , qozo va qadar mavzularini ochik va ravshan bir shakilda Kur'oni karimning uslubi bilan taqdim etishlikni tanlagan. Insonning qalbiga va tushunchasiga,aqliga va xayoliga xatto butun xissiyotiga birdan xitob etishlikni avzal kurgan.So'zini faqatgina aqil va zavq  bilan chegaralab qo'dan ,  qarshisidagi insonning xayotidan , atrofidagi o'simliklardan, xayvonlardan, yuldizlardan va insonni o'zidan xam misollar beradi.

Professor Qutub Mustafo SАNO(Millatlararo Islom Universiteti-MАLАYZIYA)

Said Nursining Islom madaniyati mavzusidagi ob'ektivlik, uslubiylik, ilmiylik va xaqqoniylik oldngii o'rinlardadir. Shunday bo'lganligi uchun xam islom madaniyati bilan aloqali ilmiy ish bajarganlarning g'ayrat kursatishliklari va ustida to'xtashliklari kerak bulgan Islomiy bir mavzu xoliga kelgandir.

Professor Iuan MАRKXАM(Xortford Semenariyasi Dekani- АQSh)

Xammamiz ichida yashaganimiz dunyo tarafidan shakillanamiz. Nursi xam zamonaviy hayotning imonga qarshi turishligini to'g'ri bir shakilda kurgan  va Qur'on uchun duja kuchli bir xujjat bulgan Risolai Nur uning javobi bulmishdir.
Nursi  ishonamanki kat'i ravishda birlashishlik rejasining tanlagan va ilmiy tayanchlarini tug'ri qabul etgan bo'lar edi. Birlashishlikning yaxshilik uchun xarakat kilgan bir kuch bo'lganligiga amin bo'lar edi.

Professor Nevzat TАRXАN(Psixiyator – ISTАMBUL)

Nursi tarbiya faoliyatini o'zidan boshlagandir. Аsarlarida, maktublarida “Ey nafsim” deb boshlaydi. O'z aytganlarini, Payg'ambar axloqini benuqson amalda bajargandir. Xar narsadan farog'at, ?adiya olmaslik, dunyo moliga qiymat bermaslik kabi xususiyatlarni evazsiz bajarishligi,  bu asirning Mavlonosi kabi yashashlikka muaffaq  bo'lishligi, unga qarshi propagandalarga qaramay uning ishonch tuyg'usini azaytirmagan balki orttirgandir. Nursi boshqa birovni xatosini tilga olishlikdan ko'ra davomli o'zining to'g'riligini anglatgandir. Siyosiy bir talabda bo'lmagan. ”Eng buyuk siyosat; siyosatga aralashmaslikdadir” deb imon va axloq  masalalariga aralashtirmagan.
Nursi insonlarning o'z dinlarini va madaniyatlarini saqlab qolgan xolda modernlashuv (zamonaviylashuv) ni mumkin ekanligi fikrini xam nazariy xam amaliy isbotlagan bir fikir va g'oya insoni o'laroq diqqatni tortmokda. U, go'zal axloqdan iborat o'laroq ma'lum bulgan Qur'on normalarini va Payg'ambarni o'rnak olishlikka suyangan bir tarmoqni rivojlantirdi.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Tafsir ikki qisimdir.

Birinchisi: ma'lum tafsirlardirki Qur'on iboralarini va kalima va jumlalarining ma'nolarini bayon va izox etadilar.
Ikkinchi qisim esa: Qur'onning imoniy bo'lgan xaqiqatlarini quvvatli  xujjatlarla bayon va isbot va izox etmoqdadir. Bu qisimning ko'p axamiyati bor. Zoxir ma'lum tafsirlar bu qisimni ba'zan mujmal bir shakilda o'z ichiga oladi. Faqat Risolai Nur to'g'ridan to'g'ri bu ikkinchi qisimni asos tutgan. Misilsiz bir tarzda qaysar faylasuflarning ham ovozini o'chirgan ma'naviy bir tafsirdir.

Risola-i Nur sub'ektiv nazariya va qarashlardan  uzoq bir shakilda xar asirda milionlarcha insonlanrga raxnamo bo'lgan, muqaddas kitobimiz bulgan Qur'onning xaqiqatlarini raцional(aniq) va ob'ektiv bir shakilda izox etgan. Insoniyatning foydalanishligiga arz etishlik mumkin bulgan kulliyotdir.

Risola-i Nur Qur'on oyatlarining nurli  bir tafsiri...
Boshdan oxir imon va tavxid xaqiqatlari bilan dalillangan ....
Musbat ilimlar bilan qamrovli...
Вasvasali shubxalarni iqno etadigan bir asar.

Risola-i Nur nurli bir kulliyot...Yuz o'ttiz asar...Katta kichik risolalar xolida...
Аsirning extiyojiga mukammal javob beradi...Аqilni va qalbni tatmin etadi...
Qur'oni Karimning XX asirdagi lafziy emas ma'naviy tafsiri...

Isbot etadi!... Аqilga kelgan butun savollarni ...zarradan quyoshgacha bo'lgan butun imon martabalarini dalillar bilan izoh va isbot etadi.