هم مادام نوعِ بشرڭ أڭ مشهورلرى اولان يوز يگرمى درت بيڭ پيغمبرلر إتّفاق ايله سعادتِ أبديه‌يى و بقاىِ اُخروى‌يى جنابِ حقّڭ بيڭلر وعد و عهدلرينه إستنادًا إعلان ايدوب، معجزه‌لريله طوغرى اولدقلرينى إثبات ايتدكلرى گبى؛ حدسز أهلِ ولايت، كشف ايله و ذوق ايله عين حقيقته إمضا باصييورلر. ألبته او حقيقت گونش گبى ظاهر اولور، شبهه ايدن ديوانه اولور. أوت بر فنده و بر صنعتده متخصّص بر ايكى ذاتڭ او فن و او صنعته عائد حكملرى و فكرلرى، اونده إختصاصى اولميان بيڭ آدمڭ، (حتّى باشقه فنلرده عالم و أهلِ إختصاص ده اولسه‌لر) مخالف فكرلرينى حكمدن إسقاط ايتدكلرى گبى؛ بر مسئله‌ده، مثلا رمضان هلالنى يومِ شكده إثبات ايتمك و ”سوت قونسروه‌لرينه بڭزه‌ين جويزِ هندى باغچه‌سى روىِ زمينده وار“ دييه دعوا ايتمكده ايكى إثبات ايديجى، بيڭ إنكار ايديجى و نفى ايديجيلره غلبه ايدوب دعوايى قزانييورلر. چونكه إثبات ايدن يالڭز بر جويزِ هندى‌يى وياخود يرينى گوسترسه قولايجه دعوايى قزانير. اونى نفى و إنكار ايدن، بتون روىِ زمينى آرامق، طرامقله هيچ بر يرده بولونماديغنى گوسترمكله دعواسنى إثبات ايده‌بيلديگى گبى؛ جنّتى و دارِ سعادتى إخبار و إثبات ايدن يالڭز بر ايزينى، سينه‌ماده گبى كشفًا بر گولگه‌سنى، بر ترشّحنى گوسترمكله دعوايى قزانديغى حالده؛ اونى نفى و إنكار ايدن، بتون كائناتى و أزلدن أبده قدر زمانلرى گورمك و گوسترمكله آنجق إنكارينى و نفينى إثبات ايله دعوايى قزانه‌بيلير. و بو أهمّيتلى سردندر كه؛ خصوصى بر يره باقميان و ايمانى حقيقتلر گبى عموم كائناته باقان نفيلر، إنكارلر (ذاتنده محال اولمامق شرطيله) إثبات ايديلمز دييه أهلِ تحقيق إتّفاق ايدوب بر دستورِ أساسى قبول ايتمشلر

ايشته بو قطعى حقيقته بناءً بيڭلر فيلسوفلرڭ مخالف فكرلرى، بويله ايمانى مسئله‌لرده بر تك مخبرِ صادقه قارشى هيچ بر شبهه حتّى وسوسه ويرمه‌مك لازم ايكن، يوز يگرمى بيڭ إثبات ايديجى أهلِ إختصاص و مخبرِ صادقڭ و حدسز و نهايتسز مثبت و متخصّص أهلِ حقيقت و أصحابِ تحقيقڭ إتّفاق ايتدكلرى أركانِ ايمانيه‌ده؛ عقلى گوزينه اينمش، قلبسز، معنوياتدن اوزاقلاشمش، كورلشمش بر قاچ فيلسوفڭ إنكارلريله شبهه‌يه دوشمه‌نڭ نه قدر أحمقلق و ديوانه‌لك اولديغنى قياس ايديڭز