أى جِرمى و جسمى كوچك و جُرمى و ظلمى بيوك و عيب و ذنبى عظيم بيچاره إنسان! كائناتڭ حدّتندن، مخلوقاتڭ نفرتندن، موجوداتڭ ئوفكه‌سندن قورتولمق ايسترسه‌ڭ، ايشته قورتولمانڭ چاره‌سى: قرآنِ حكيمڭ دائرۀِ قدسيه‌سنه گيرمكدر و قرآنڭ مبلّغى اولان رسولِ أكرم عليه الصلاة والسلامڭ سنّتِ سنيه‌سنه إتّباعدر. گير و تابع اول!

اون ايكنجى إشارت: درت سؤال و جوابدر.

برنجى سؤال: محدود بر حياتده، محدود گناهلره مقابل، حدسز بر عذاب و نهايتسز بر جهنّم ناصل عدالت اولور؟

الجواب: سابق إشارتلرده، خصوصًا بوندن أوّلكى اون برنجى إشارتده قطعيًا آڭلاشيلدى كه: كفر و ضلالت جنايتى، نهايتسز بر جنايتدر و حدسز بر حقوقه تجاوزدر.

ايكنجى سؤال: شريعتده دينيلمشدر كه: ”جهنّم جزاىِ عملدر، فقط جنّت فضلِ إلٰهى ايله‌در.“ بونڭ سرِّ حكمتى نه‌در؟

الجواب: سابق إشارتلرده تبيّن ايتدى كه: إنسان، ايجادسز بر جزءِ إختيارى ايله و جزئى بر كسب ايله، بر أمرِ عدمى ويا بر أمرِ إعتبارى تشكيل ايله و ثبوت ويرمكله مدهش تخريباته و شرلره سببيت ويرديگى گبى؛ نفسى و هواسى دائما شرلره و ضررلره ميّال اولديغى ايچون، او كوچك كسبڭ نتيجه‌سندن حاصل اولان سيّئاتڭ مسؤليتنى، او چكر. چونكه اونڭ نفسى ايستدى و كندى كسبيله سببيت ويردى. و شرّ عدمى اولديغى ايچون، عبد اوڭا فاعل اولدى. جنابِ حق ده خلق ايتدى. ألبته او حدسز جنايتڭ مسؤليتنى، نهايتسز بر عذاب ايله چكمگه مستحق اولور. امّا حسنات و خيرات ايسه، مادام كه وجوديدرلر؛ كسبِ إنسانى و جزءِ إختيارى اونلره علّتِ موجده اولاماز. إنسان، اونده حقيقى فاعل اولاماز. و نفسِ أمّاره‌سى ده حسناته طرفدار دگلدر، بلكه رحمتِ إلٰهيه اونلرى ايستر و قدرتِ ربّانيه ايجاد ايدر. يالڭز إنسان، ايمان ايله، آرزو ايله، نيّت ايله صاحب اولابيلير. و صاحب اولدقدن صوڭره، او حسنات ايسه، اوڭا أوّلجه ويريلمش اولان وجود و ايمان نعمتلرى گبى سابق حدسز نعمِ إلٰهيه‌يه بر شكردر، گچمش نعمتلره باقار. وعدِ إلٰهى ايله ويريله‌جك جنّت ايسه، فضلِ رحمانى ايله ويريلير. ظاهرده بر مكافاتدر، حقيقتده فضلدر. ديمك سيّئاتده سبب، نفسدر؛ مجازاته بِالذّات مستحقدر. حسناتده ايسه سبب حقدندر، علّت ده حقدندر. يالڭز، إنسان ايمان ايله تصاحب ايدر. ”مكافاتنى ايسترم“ دييه‌مز، ”فضلنى بكله‌رم“ دييه‌بيلير.