هم مثلا: متعدّد دولتلر و آيرى آيرى پاى‌تختلرى بولونان حكومتلرڭ بعضًا اولويور كه، مستملكات جهتيله ويا إمتيازات حيثيتيله ويا تجارتلر مناسبتيله بر تك مملكتده آيرى آيرى حاكميتلكلرى بولونور. رعيت و ملّت بر اولديغى حالده، هر بر حكومت، كندى إمتيازى جهتيله، او رعيتله مناسبتداردر. بربرندن چوق اوزاق او حكومتلرڭ معاملاتى، بربرينه تماس ايدييور. هر خانه‌ده بربرينه ياقينلاشييور و هر آدمده إشتراكلرى اولويور. جزئى مسئله‌لرى، تماس نقطه‌لرنده‌كى جزئى بر دائره‌ده گورولور. يوقسه هر جزئى بر مسئله، دائرۀِ كلّيه‌دن آلينمييور، فقط او جزئى مسئله‌لردن بحث ايديلديگى زمان، طوغريدن طوغرى‌يه دائرۀِ كلّيه‌نڭ قانونيله اولديغى جهتيله دائرۀِ كلّيه‌دن آلينييور گبى و او دائره‌ده مدارِ بحث اولونمش بر مسئله شكلى ويريلير طرزده إفاده ايديلير.

ايشته بو ايكى تمثيل گبى، سماوات مملكتى، پاى‌تخت و مركز إعتباريله غايت اوزاق اولديغى حالده، أرض مملكتنده إنسانلرڭ قلبلرينه اوزانمش معنوى تلفونلرى اولديغى گبى، سماوات عالمى، يالڭز عالمِ جسمانى‌يه باقمييور؛ بلكه عالمِ أرواحى و عالمِ ملكوتى تضمّن ايتديگندن، بر جهتده پرده آلتنده عالمِ شهادتى إحاطه ايتمشدر. هم عالمِ باقيدن و دارِ بقادن اولان جنّت دخى، حدسز اوزاقلغيله برابر، ينه او دائرۀِ تصرّفاتى، پردۀِ شهادت آلتنده، هر طرفده نورانى بر صورتده اوزانمش، ياييلمش. صانعِ حكيمِ ذو الجلالڭ حكمتيله، قدرتيله، ناصلكه إنسانڭ باشنده يرلشديرديگى طويغولرينڭ مركزلرى آيرى آيرى اولديغى حالده، هر برى عموم او وجوده، او جسمه حكم ايدييور و دائرۀِ تصرّفنه آلابيلييور.

اويله ده؛ بو إنسانِ أكبر اولان كائنات دخى، متداخل و بربرى ايچنده بولونان دائره‌لر گبى، بيڭلر عالملرى إحتوا ايدييور. اونلرده جريان ايدن أحوالڭ و حادثه‌لرڭ كلّى و جزئيتى و خصوصيتى و عظمتى جهتيله مدارِ نظر اولور، يعنى او جزءلر، جزئى و ياقين يرلرده و كلّى و عظمتليلر كلّى و بيوك مقاملرده گورولور. فقط بعضًا جزئى و خصوصى بر حادثه، بيوك بر عالمى إستيلا ايدر. هانگى كوشه‌ده ديڭله‌نيلسه، او حادثه ايشيديلير. و بعضًا ده بيوك تحشيدات، دشمنڭ قوّتنه قارشى دگل، بلكه إظهارِ حشمت ايچون ياپيلير. مثلا: حادثۀِ محمّديه (ع‌ص‌م) و وحىِ قرآنڭ حادثۀِ قدسيه‌سى، عموم سماوات مملكتنده، حتّى او مملكتڭ هر كوشه‌سنده أڭ مهمّ بر حادثه اولديغندن، طوغريدن طوغرى‌يه چوق اوزاق و چوق يوكسك اولان قوجه سماواتڭ برجلرينه نوبتدارلر ديزيلوب، ييلديزلردن منجنيقلرى آتارق، جاسوس شيطانلرى طرد و دفع ايدييورلر وضعيتنده گوسترمك و إفاده ايتمكله، وحىِ قرآنينڭ درجۀِ حشمتنى و شعشعۀِ سلطنتنى و هيچ بر جهتده شبهه گيرمه‌ين درجۀِ حقّانيتنى إعلانه بر إشارتِ ربّانيه اولارق، او وقتده و او عصرده داها زياده ييلديزلر دوشوريلييورمش و آتيلييورمش. قرآنِ معجز البيان دخى، او إعلانِ تكوينى‌يى ترجمه ايدوب إعلان ايدييور و او إشارتِ سماويه‌يه إشارت ايدر. أوت بر ملائكه‌نڭ اوفورمسيله اوچوريلابيلير اولان جاسوس شيطانلرى، بويله بر إشارتِ عظيمۀِ سماويه ايله، ملائكه‌لرله مبارزه ايتديرمك، ألبته او وحىِ قرآنينڭ حشمتِ سلطنتنى گوسترمك ايچوندر.