اوچنجى نقطه: أگر بتون أشيا، بر ذاتِ فردِ واحده ويريلسه، بر تك شى گبى قولاى اولماسنه؛ أگر أسبابه و طبيعته حواله ايديلسه، بر تك شيئڭ وجودى، عموم أشيا قدر مشكلاتلى اولديغنه إشارت ايدن، باشقه رساله‌لرده ايضاح ايديلن بر ايكى تمثيلى، مختصرًا بيان ايده‌جگز

مثلا: بر ضابطه، بيڭ نفره عائد وضعيت و إداره حواله ايديلسه و بر نفر ده اون ضابطڭ إداره‌سنه ويريلسه.. او بر نفرڭ إداره‌سى، بر طابورڭ إداره‌سندن اون درجه داها مشكلاتلى اولور. چونكه اوڭا أمر ايدنلر، بربرينه مانع اولورلر. بر كشماكش ايله او نفر هيچ بر إستراحت يوزينى گورميه‌جك. هم بر طابوردن مطلوب وضعيت و نتيجه، بر تك ضابطه حواله ايديلسه؛ كلفتسز، قولايجه او نتيجه‌يى إستحصال ايدر و او وضعيتى ويره‌بيلير. أگر او وضعيتى آلمايى و او نتيجه‌يى إستحصال ايتمه‌يى، او طابورده‌كى باشسز، آمرسز، چاوشسز نفراته حواله ايديلسه، او مطلوب وضعيتى و نتيجه‌يى آلمق ايچون چوق قاريشيقلق ايچنده مناقشه‌لرله آنجق ناقص بر صورتى، مشكلاتله تحصيل ايديله‌بيلير

ايكنجى تمثيل: مثلا آياصوفيه گبى قبّه‌لى بر جامعڭ قبّه‌سنده‌كى طاشلرينى طورديرمق وضعيتى و معلّقده طورديرماسى بر اوسته‌يه ويريلسه، او وضعيتى اونلره قولايجه ويره‌بيلير. أگر او وضعيته گيرمه‌سى، طاشلره حواله ايديلسه، هر بر طاش عموم طاشلره هم حاكمِ مطلق، هم محكومِ مطلق اولمق لازم گلير. تا كه، بربرينه باش باشه ويروب، معلّقده طوره‌بيلسينلر. او حالده او اوسته‌نڭ قولايجه گورديگى ايشنى گورمك ايچون يوز اوسته قدر، يوز درجه ايشندن داها زياده ايشلر گوروله‌جك، صوڭره او وضعيتلر آلينه‌جق

اوچنجى تمثيل: مثلا كُرۀِ أرض، ذاتِ فردِ واحدڭ بر مأمورى، بر نفرى اولديغندن، يالڭز او بر تك نفر، او تك ذاتڭ تك أمرينى ديڭله‌ديگى ايچون، موسملرڭ حصولى و گيجه و گوندوز وقتلرينڭ وجودى و سماواتده‌كى علوى و حشمتلى حركاتڭ ظهورى و سينه‌ماوارى سماوى لوحه‌لرڭ تبديلى گبى نتيجه‌لرى إستحصال ايچون أرض گبى بر تك نفر، بر تك ذاتڭ بر تك أمرينى آلمقله، او وظيفه‌نڭ نشئه‌سندن گلن بر جاذبه ايله مجذوب مولوى گبى سماعه قالقار، بتون او محتشم نتيجه‌لرڭ حصولنه و ظهورينه وسيله اولور. گويا او تك نفر، كائنات يوزنده‌كى محتشم مانوره‌يه بر قوماندانلق ايدر. أگر حاكميتِ الوهيتى و سلطنتِ ربوبيتى عموم كائناتى إحاطه ايدن و حكم و أمرى عموم موجوداته گچن بر ذاتِ فرده ويريلمزسه؛ او حالده او نتيجه‌لرى، او سماوى مانوره‌يى و أرضى موسملرى تحصيل ايتمك ايچون كُرۀِ أرضدن بيڭ دفعه بيوك ميليونلرله ييلديزلر و كره‌لر، ميليونلر سنه اوزون بر مسافه‌يى هر يگرمى درت ساعتده، هر بر سنه‌ده گزمكله او نتيجه‌لر گوستريله‌بيلير. ايشته كُرۀِ أرض گبى بر تك مأمور، مجذوب بر مولوى گبى محورى و مدارى اوستنده ايكى حركتله حاصل اولان او حشمتلى نتيجه‌لرڭ حصولى ايسه، وحدتده نه درجه حدسز سهولت اولديغنه بر مثال اولماسى گبى، عين نتيجه‌لرى قزانمق ايچون ميليونلر دفعه او حركتدن داها مشكل و حدسز اوزون يوللر ايله او نتيجه‌لرى قزانمق نه درجه مشكلاتلى، بلكه محال اولديغنه؛ شرك و كفرڭ يولنده نه درجه محاللر، باطل شيلر بولونديغنه مثالدر