“Allah azametiyle beraber, böyle hasis, hakir şeylerden bahsetmeye tenezzül eder mi? Halbuki ashab-ı kemâl, bu gibi kıymetsiz şeylerden bahsetmeye tenezzül etmezler, hayâ ederler.” Kur’ân-ı Kerîm bu âyetle ağızlarını vurarak kapattı.

Mâkabline cihet-i nazm ve irtibatı: Evet Kur’ân’ın ihtiva ettiği sıfât ve mezâyânın hiçbir kelâmda, hiçbir kitabda, hiçbir şahısta bulunmadığı sûre başında isbat edildiği gibi, Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm’ın nübüvveti de Kur’ân’ın i’caziyle isbat edildi. Kur’ân’ın i’cazı dahi tahaddi ile, yâni muhalifleri muaraza, mübareze meydanına da’vet etmekle isbat edildi. Çünkü muarazaya yapılan da’vet, sükût ile cevablandırıldı. Böyle cihanşümul bir inkılâbı söndürmek için yapılan da’vet üzerine mübareze meydanına gitmeyip sükût etmek, elbette eser-i aczdir. Kur’ân-ı Kerîm’in bu isbatlarına karşı kâfirler habt olup ağızlarını açamadıkları gibi, nabızları bile felce uğradı. Yalnız Kur’ân her hususta hadd-i kemâle baliğ olduğundan, uzaktan uzağa ba’zı ufak i’tirâz taşlarını atmışlardır. Ezcümle: ve gibi âdi, kıymetsiz misâllerden Kur’ân’ın getirdiği temsiller, yüksek kelâmların kemâline yakışmaz. Bu gibi temsiller, beynennâs yapılan mükâlemelere, konuşmalara benziyorlar, diye mugâlata ile halt etmişlerdir. Kur’ân-ı Kerîm onların o haltlarını bu âyetle başlarına vurmuştur.

Arkadaş! Acele etme, burada bir parça durmak îcab eder. Onların pek vâhî ve zaîf şübheleri vardır. Bu şübheler, müteselsil ba’zı vehimlerden neş’et etmiştir. O vehimler de, ba’zı mugâlatalardan husule gelmişlerdir.

Onların Kur’ân’ın kemâlini tenzil etmek için, Kur’ân’ın temsillerini insanların temsillerine kıyas etmeleri, “kıyas-ı maalfârık”tır; aralarında dünyalar kadar fark vardır. Onları mugâlata ile bu kıyasa sevkeden noktalar:

1- Onlar her şeye, me’luflarına baktıkları nazar ile bakıyorlar.

2- Onlar insanın zihninin, fikrinin, lîsanının, sem’inin cüz’î olduklarını ve cüz’î olduklarından, kasden ve bizzât iki şeye beraber taallûk edemediklerini nazara almışlardır.