ايكنجى وجه: حيات مصيبتلرله، خسته‌لقلرله تصفّى ايدر، كمال بولور، قوّت بولور، ترقّى ايدر، نتيجه ويرر، تكمّل ايدر؛ وظيفۀِ حياتيه‌يى ياپار. يكنسق إستراحت دوشگنده‌كى حيات، خيرِ محض اولان وجوددن زياده، شرِّ محض اولان عدمه ياقيندر و اوڭا گيدر.

اوچنجى وجه: شو دارِ دنيا، ميدانِ إمتحاندر و دارِ خدمتدر؛ لذّت و اجرت و مكافات يرى دگلدر. مادام دارِ خدمتدر و محلِّ عبوديتدر؛ خسته‌لقلر و مصيبتلر، دينى اولمامق و صبر ايتمك شرطيله او خدمته و او عبوديته چوق موافق اولويور و قوّت ويرييور. و هر بر ساعتى، بر گون عبادت حكمنه گتيرديگندن شكوا دگل، شكر ايتمك گركدر. أوت عبادت ايكى قسمدر: بر قسمى مثبت، ديگرى منفى. مثبت قسمى معلومدر. منفى قسمى ايسه، خسته‌لقلر و مصيبتلرله مصيبتزده ضعفنى و عجزينى حسّ ايدوب ربِّ رحيمنه إلتجاكارانه توجّه ايدوب، اونى دوشونوب، اوڭا يالواروب خالص بر عبوديت ياپار. بو عبوديته ريا گيره‌مز، خالصدر. أگر صبر ايتسه، مصيبتڭ مكافاتنى دوشونسه، شكر ايتسه، او وقت هر بر ساعتى بر گون عبادت حكمنه گچر. قيصه‌جق عمرى اوزون بر عمر اولور. حتّى بر قسمى وار كه، بر دقيقه‌سى بر گون عبادت حكمنه گچر. حتّى بر آخرت قارداشم، مهاجر حافظ أحمد إسمنده بر ذاتڭ مدهش بر خسته‌لغنه زياده مراق ايتدم. قلبمه إخطار ايديلدى: ”اونى تبريك ايت. هر بر دقيقه‌سى بر گون عبادت حكمنه گچييور.“ ذاتًا او ذات صبر ايچنده شكر ايدييوردى.

اوچنجى نكته: بر ايكى سوزده بيان ايتديگمز گبى: هر إنسان گچمش حياتنى دوشونسه، قلبنه و لساننه يا ”آه“ ويا ”اوخ“ گلير. يعنى يا تأسّف ايدر، يا ”الحمد ِﷲ“ دير. تأسّفى ديديرتن، أسكى زمانڭ لذائذينڭ زوال و فراقندن نشئت ايدن معنوى ألملردر. چونكه زوالِ لذّت ألمدر. بعضًا موقّت بر لذّت، دائمى ألم ويرر. دوشونمك ايسه او ألمى دشييور، تأسّف آقيتيور. أسكى حياتنده گچيرديگى موقّت آلامڭ زوالندن نشئت ايدن معنوى و دائمى لذّت، ”الحمد ِﷲ“ ديديرتير. بو فطرى حالتله برابر، مصيبتلرڭ نتيجه‌سى اولان ثواب و مكافاتِ اُخرويه و قيصه عمرى، مصيبت واسطه‌سيله اوزون بر عمر حكمنه گچمه‌سنى دوشونسه صبردن زياده، شكر ايدر. ”َاْلحَمْدُ ِﷲِ عَلٰى كُلِّ حَالٍ سِوَى الْكُفْرِ وَ الضَّلاَلِ“ ديمسى إقتضا ايدر. مشهور بر سوز وار كه: ”مصيبت زمانى اوزوندر.“ أوت مصيبت زمانى اوزوندر. فقط عُرفِ ناسده ظن ايديلديگى گبى صيقنتيلى اولديغندن اوزون دگل، بلكه اوزون بر عمر گبى حياتى نتيجه‌لر ويرديگى ايچون اوزوندر.