لمعه‌لر | اون ايكنجى لمعه | 175
(166-177)

آلتنجيسى: شو مذكور أماره‌لر، بِالضروره سماواتڭ هم وجودينه، هم تعدّدينه دلالت ايدرلر. مادام قطعيًا سماوات متعدّددر و مخبرِ صادق، قرآنِ معجز البيانڭ لسانيله يديدر دير؛ ألبته يديدر.


يدنجيسى: يدى، يتمش، يدى يوز گبى تعبيرات، اُسلوبِ عربى‌ده كثرتى إفاده ايتديگى ايچون، او كلّى يدى طبقه چوق كثرتلى طبقه‌لرى حاوى اولابيلير.


الحاصل: قديرِ ذو الجلال، أثير مادّه‌سندن يدى قات سماواتى خلق ايدوب تسويه ايده‌رك، غايت دقيق و عجيب بر نظام ايله تنظيم ايتمش و ييلديزلرى ايچنده زرع ايدوب أكمشدر. مادام قرآنِ معجز البيان، عموم إنس و جنّڭ عموم طبقه‌لرينه قارشى قونوشان بر خطبۀِ أزليه‌در. ألبته نوعِ بشرڭ هر بر طبقه‌سى، هر بر آياتِ قرآنيه‌دن حصّه‌سنى آلاجق و آياتِ قرآنيه، هر طبقه‌نڭ فهمنى تطمين ايده‌جك صورتده آيرى آيرى و متعدّد معنالرى ضمنًا و إشارةً بولونه‌جقدر. أوت خطاباتِ قرآنيه‌نڭ وسعتى و معانى و إشاراتنده‌كى گنيشلگى و أڭ عامى بر عوامدن أڭ خاص بر خواصّه قدر درجاتِ فهملرينى مراعات و مماشات ايتمه‌سى گوسترر كه؛ هر بر آيتڭ هر بر طبقه‌يه بر وجهى وار، باقييور.


ايشته بو سرّه بناءً، ”يدى سماوات“ معناىِ كلّيسنده يدى طبقۀِ بشريه، مختلف يدى قات معنايى فهم ايتمشلر. شويله كه: {فَسَوّٰيهُنَّ سَبْعَ سَمٰوَاتٍ} آيتنده، قيصه نظرلى و طار فكرلى بر طبقۀِ إنسانيه، هواىِ نسيمينڭ طبقاتنى فهم ايدر. و قوزموغرافيا ايله سرسملشمش ديگر بر طبقۀِ إنسانيه دخى، ألسنۀِ أنامده سبعۀِ سيّاره ايله مشهور ييلديزلرى و مدارلرينى فهم ايدر. داها بر قسم إنسانلر كره‌مزه بڭزر ذوى الحياتڭ مقرّى اولمش سماوى يدى كُرۀِ آخَرى فهم ايدر. ديگر بر طائفۀِ بشريه، منظومۀِ شمسيه‌نڭ يدى طبقه‌يه آيريلماسنى، هم منظومۀِ شمسيه‌مزله برابر يدى منظوماتِ شموسيه‌يى فهم ايدر. داها ديگر بر طائفۀِ بشريه، مادّۀِ أثيريه‌نڭ تشكّلاتى يدى طبقه‌يه آيريلماسنى فهم ايدر. داها گنيش فكرلى بر طبقۀِ بشريه، ييلديزلرله يالديزلانوب، بتون گورونن گوكلرى بر سما صايوب، اونى بو دنيانڭ سماسيدر دييه‌رك، بوندن باشقه آلتى طبقۀِ سماوات وار اولديغنى فهم ايدر. و نوعِ بشرڭ يدنجى طبقه‌سى و أڭ يوكسك طائفه‌سى ايسه؛ سماواتِ سبعه‌يى، عالمِ شهادته منحصر گورمييور. بلكه عوالمِ اُخرويه و غيبيه و دنيويه و مثاليه‌نڭ برر محيط ظرفى و إحاطه‌لى برر سقفى اولان يدى سماواتڭ وار اولديغنى فهم ايدر.

سس يوق