ايشته شيطانڭ أوّلكى دسيسه‌لرينه قارشى مؤمنڭ تحصّنگاهى: محقّقينِ أصفيانڭ دستورلريله حدودلرى تعيّن ايدن حقائقِ ايمانيه و محكماتِ قرآنيه‌در. و آخرده‌كى دسيسه‌لرينه قارشى؛ إستعاذه ايله، أهمّيت ويرمه‌مكدر. چونكه أهمّيت ويردكجه، نظرِ دقّتى جلب ايتديروب بيور، شيشر. مؤمنڭ بويله معنوى ياره‌لرينه ترياق و مرهم، سنّتِ سنيه‌در.

يدنجى إشارت: سؤال: معتزله إماملرى، شرّڭ ايجادينى شرّ تلقّى ايتدكلرى ايچون، كفر و ضلالتڭ خلقتنى اللّٰهه ويرمييورلر. گويا اونڭله اللّٰهى تقديس ايدييورلر. ”بشر كندى أفعالنڭ خالقيدر“ دييه ضلالته گيدييورلر. هم ديرلر: ”بر گناهِ كبيره‌يى ايشله‌ين بر مؤمنڭ ايمانى گيدر. چونكه جنابِ حقّه إعتقاد و جهنّمى تصديق ايتمك، اويله گناهى ايشله‌مكله قابلِ توفيق اولاماز. چونكه دنياده غايت جزئى بر حپس قورقوسيله كندينى خلافِ قانون هر شيدن محافظه ايدن آدم، أبدى بر عذابِ جهنّمى و خالقڭ غضبنى نظرِ أهمّيته آلميه‌جق درجه‌ده بيوك گناهلرى ايشلرسه، ألبته ايمانسزلغه دلالت ايدر.“

الجواب: برنجى شقّڭ جوابى شودر كه: قدر رساله‌سنده ايضاح ايديلديگى گبى: خلقِ شرّ، شرّ دگل؛ بلكه كسبِ شرّ، شردر. چونكه خلق و ايجاد؛ عموم نتيجه‌لره باقار. بر شرّڭ وجودى، چوق خيرلى نتيجه‌لره مقدّمه اولديغى ايچون، او شرّڭ ايجادى، نتيجه‌لر إعتباريله خير اولور، خير حكمنه گچر. مثلا: آتشڭ يوز خيرلى نتيجه‌لرى وار. فقط بعض إنسانلر سوءِ إختياريله آتشى كنديلرينه شرّ ياپمقله ”آتشڭ ايجادى شردر“ دييه‌مزلر. اويله ده: شيطانلرڭ ايجادى، ترقّياتِ إنسانيه گبى چوق حكمتلى نتيجه‌لرى اولمقله برابر، سوءِ إختياريله و ياڭليش كسبيله شيطانلره مغلوب اولمقله، ”شيطانڭ خلقتى شردر“ دييه‌مز. بلكه او، كندى كسبيله كندينه شرّ ياپدى. أوت كسب ايسه، مباشرتِ جزئيه اولديغى ايچون، خصوصى بر نتيجۀِ شرّيه‌نڭ مظهرى اولور؛ او كسبِ شرّ، شرّ اولور. فقط ايجاد، عموم نتيجه‌لره باقديغى ايچون؛ ايجادِ شرّ، شرّ دگل، بلكه خيردر.