او زمان، او سياحتِ روحيه‌ده، محاسنِ مدنيت و فنونِ نافعه‌دن باشقه اولان مالايعنى و مضر فلسفه‌يى و مضر و سفيه مدنيتى ألنده طوتان آوروپانڭ شخصِ معنويسنه قارشى ديمشدم:

بيل أى ايكنجى آوروپا! سن صاغ ألڭله سقيم و ضلالتلى بر فلسفه‌يى و صول ألڭله سفيه و مضر بر مدنيتى طوتوب دعوا ايدرسڭ كه، بشرڭ سعادتى بو ايكيسى ايله‌در. سنڭ بو ايكى ألڭ قيريلسين و شو ايكى پيس هديه‌ڭ سنڭ باشڭى يسين و ييه‌جك.

أى كفر و كفرانى طاغيتوب نشر ايدن بدبخت روح! عجبا هم روحنده، هم وجداننده، هم عقلنده، هم قلبنده دهشتلى مصيبتلرله مصيبتزده اولمش و عذابه دوشمش بر آدمڭ جسميله، ظاهرى بر صورتده آلداتيجى بر زينت و ثروت ايچنده بولونماسيله سعادتى ممكن اولابيلير مى؟ اوڭا مسعود دينيله‌بيلير مى؟ آيا گورمييور ميسڭ كه، بر آدمڭ جزئى بر أمردن مأيوس اولماسى و وهمى بر أملدن اميدى كسيلمسى و أهمّيتسز بر ايشدن إنكسارِ خياله اوغراماسى سببيله طاتلى خياللر اوڭا آجيلاشييور، شيرين وضعيتلر اونى تعذيب ايدييور، دنيا اوڭا طار گلييور، زندان اولويور. حالبوكه سنڭ شئآمتڭله، قلبنڭ أڭ درين كوشه‌لرنده و روحنڭ تا أساسنده ضلالت ضربه‌سنى يين و او ضلالت جهتيله بتون أمللرى إنقطاعه اوغرايان و بتون ألملرى اوندن نشئت ايدن بر بيچاره إنسانه هانگى سعادتى تأمين ايدييورسڭ؟ عجبا زائل، يالانجى بر جنّتده جسمى بولونان و قلبى، روحى جهنّمده عذاب چكن بر إنسانه مسعود دينيله‌بيلير مى؟ ايشته سن بيچاره بشرى بويله باشدن چيقاردڭ، يالانجى بر جنّت ايچنده جهنّمى بر عذاب چكديرييورسڭ.

أى بشرڭ نفسِ أمّاره‌سى! بو تمثيله باق، بشرى نره‌يه سَوق ايتديگڭى بيل. مثلا بزم اوڭمزده ايكى يول وار. بريسندن گيدييورز. گورويورز كه، هر آديم باشنده بيچاره عاجز بر آدم بولونور. ظالملر هجوم ايدوب مالنى، أشياسنى غصب ايده‌رك قولبه‌جگنى خراب ايدييورلر، بعضًا ده ياره‌لايورلر. اويله بر طرزده كه، آجينه‌جق حالنه سما آغلايور. نره‌يه باقيلسه حال بو منوال اوزره گيدييور. او يولده ايشيديلن سسلر، ظالملرڭ گورولتيلرى، مظلوملرڭ آغلاييشلرى اولديغندن عمومى بر ماتم، او يولى قاپلايور. إنسان، إنسانيت جهتيله غيرڭ ألميله متألّم اولديغندن، حدسز بر ألمه گرفتار اولويور. حالبوكه وجدان بو درجه تألّمه تحمّل ايده‌مديگندن؛ او يولده گيدن، ايكى شيدن بريسنه مجبور اولور. يا إنسانيتدن تجرّد ايدوب و نهايتسز وحشتى إلتزام ايده‌رك اويله بر قلبى طاشييه‌جق كه، كندى سلامتيله برابر عمومڭ هلاكتى اونى متأثّر ايتمه‌سين وياخود قلب و عقلڭ مقتضاسنى إبطال ايتسين