چونكه ذرّه گبى بر جامد، آرى گبى كوچك بر حيوان، كتابِ مبينڭ مهمّ و اينجه مسئله‌لرى اولان نظام و ميزانى بيلمز. جامد بر ذرّه، آرى گبى كوچك بر حيوان نره‌ده؟ سماوات طبقه‌لرينى بر دفتر صحيفه‌سى گبى آچوب، قپايوب طوپلايان ذاتِ ذو الجلالڭ ألنده‌كى كتابِ مبينڭ مهمّ اينجه مسئله‌لرينى اوقومق نره‌ده؟ أگر سن ديوانه‌لك ايدوب؛ ذرّه‌ده، او كتابڭ اينجه حروفاتنى اوقويه‌جق قدر بر گوز بولونديغنى توهّم ايتسه‌ڭ؛ او وقت او ذرّه‌نڭ شهادتنى ردّه چاليشه‌بيليرسڭ.

أوت فاطرِ حكيم، كتابِ مبينڭ دستورلرينى غايت گوزل بر صورتده و مختصر بر طرزده و خاص بر لذّتده و مخصوص بر إحتياجده إجمال ايدوب درج ايدر. هر شى اويله خاص بر لذّت و مخصوص بر إحتياج ايله عمل ايتسه، او كتابِ مبينڭ دستورلرينى بيلميه‌رك إمتثال ايدر. مثلا: خرطوملى سيورى سينك دنيايه گلديگى دقيقه‌ده خانه‌سندن چيقار؛ طورميه‌رق إنسانڭ يوزينه هجوم ايدر، اوزون عصاسيله وورور، آبِ حيات فشقيرتير، ايچر. هجومدن قاچمقده، أركانِ حرب گبى مهارت گوسترر. عجبا بو كوچك، تجربه‌سز، يڭى دنيايه گلن مخلوقه بو صنعتى و بو فنِّ حربى و صو چيقارمق صنعتنى كيم اوگرتمش و نره‌ده اوگرنمش؟ بن، يعنى بو بيچاره سعيد إعتراف ايدييورم كه: أگر بن او خرطوملى سينگڭ يرنده اولسه ايدم؛ بو صنعتى، بو كرّ و فرّ حربنى و صو چيقارمق خدمتنى چوق اوزون درسلر و چوق متعدّد تجربه‌لرله آنجق اوگرنه‌بيليردم.

ايشته إلهامه مظهر اولان آرى، ئورومجك و يوواسنى چوراب گبى ياپان بلبل گبى حيواناتى بو سينگه قياس ايت. حتّى نباتاتى ده عينًا حيواناته قياس ايده‌بيليرسڭ. أوت جوّادِ مطلق (جلّ جلاله)، هر فردِ ذى‌حياتڭ ألنه لذّت مداديله و إحتياج مركّبيله يازيلمش بر تذكره‌يى ويرمش. اونڭله أوامرِ تكوينيه‌نڭ پروغرامنى و خدمتلرينڭ فهرسته‌سنى توديع ايتمشدر. باق او حكيمِ ذو الجلاله؛ ناصل كتابِ مبينڭ دستورلرندن آرى وظيفه‌سنه عائد مقدارينى بر تذكره‌ده يازمش، آرينڭ باشنده‌كى صندوقچه‌يه قويمشدر. او صندوقچه‌نڭ آناختارى ده، وظيفه‌پرور آرى‌يه خاص بر لذّتدر. اونڭله صندوقچه‌يى آچار، پروغرامنى اوقور، أمرى آڭلار، حركت ايدر. {وَ اَوْحَى رَبُّكَ اِلَى النَّحْلِ} آيتنڭ سرّينى إظهار ايدر.