أى أسباب‌پرست و طبيعته طاپان بيچاره آدم! مادام هر شيئڭ طبيعتى، هر شى گبى مخلوقدر؛ چونكه صنعتليدر و يڭى اولويور. هم هر مسبَّب گبى، ظاهرى سببى دخى مصنوعدر. و مادام هر شيئڭ وجودى، پك چوق جهازات و آلَتلره محتاجدر. او حالده، او طبيعتى ايجاد ايدن و او سببى خلق ايدن بر قديرِ مطلق وار. و او قديرِ مطلقڭ نه إحتياجى وار كه عاجز وسائطى، ربوبيتنه و ايجادينه تشريك ايتسين. حاشا! بلكه طوغريدن طوغرى‌يه مسبّبى، سبب ايله برابر خلق ايده‌رك، جلوۀِ أسماسنى و حكمتنى گوسترمك ايچون، بر ترتيب و تنظيم ايله ظاهرى بر سببيت، بر مقارنت ويرمكله، أشياده‌كى ظاهرى قصورلره، مرحمتسزلكلره و نقصانيتلره مرجع اولمق ايچون، أسباب و طبيعتى دستِ قدرتنه پرده ايتمش؛ عزّتنى او صورتله محافظه ايتمش.

عجبا بر ساعتجى، ساعتڭ چرخلرينى ياپسين؛ صوڭره ساعتى چرخلرله ترتيب ايدوب تنظيم ايتسين، داها مى قولايدر؟ يوقسه خارقه بر ماكينه‌يى، او چرخلر ايچنده ياپسين؛ صوڭره ساعتڭ ياپيلماسنى او ماكينه‌نڭ جامد أللرينه ويرسين، تا ساعتى ياپسين، داها مى قولايدر؟ عجبا إمكان خارجنده دگل ميدر؟ هايدى او إنصافسز عقلڭله سن سويله، سن حاكم اول! وياخود بر كاتب؛ مركّب، قلم، كاغدى گتيردى. اونڭله كندى بِالذّات او كتابى يازسه، داها مى قولايدر؟ يوقسه او كاغد، مركّب، قلم ايچنده او كتابدن داها صنعتلى، داها زحمتلى، يالڭز او تك كتابه مخصوص اولارق بر يازى ماكينه‌سى ايجاد ايتسين؛ صوڭره او شعورسز ماكينه‌يه ”هايدى سن ياز“ ديسين ده كندى قاريشماسين، داها مى قولايدر؟ عجبا يوز دفعه يازيدن داها مشكل دگل ميدر؟