بو كائنات، او سرّ ايله؛ دگل يالڭز تجزّى قبول ايتمز بر كلّدر؛ بلكه ماهيتجه، إنقسام و إشتراكى و تجزّيسى إمكانسز و متعدّد أللرى قبول ايتمز بر كلّى حكمنه گچديگندن؛ اونده‌كى هر بر جزء، بر جزئى و بر فردى حكمنده؛ و او كلّ دخى، بر كلّى حكمنده اولديغندن، هيچ بر جهتله إشتراكڭ إمكانى اولمايور. بو إسمِ فردڭ جلوۀِ أعظمى؛ حقيقتِ توحيدى، بو سرِّ أحديتله بداهت درجه‌سنده إثبات ايدييور.

أوت كائناتڭ أنواعلرى بربرى ايچنه گرفت اولماسى و كنتلشمه‌سى و هر برينڭ وظيفه‌سى عمومه باقديغى جهتله؛ كائناتى ربوبيت و ايجاد نقطه‌سنده تجزّى قبول ايتمز بر كلّ حكمنه گتيرديگى مِثللو؛ كائناتده فعاليت گوسترن أفعالِ عموميۀِ محيطه دخى، بربرينڭ ايچنده تداخل جهتيله، يعنى مثلا حيات ويرمك فعلى ايچنده، عين آنده إعاشه و ترزيق فعلى گورونويور. و او إعاشه، إحيا فعللرى ايچنده عين زمانده او ذى‌حياتڭ جسدينى تنظيم، تجهيز فعللرى مشاهده اولونويور. و او إعاشه، إحيا، تنظيم، تجهيز فعللرى ايچنده؛ عين وقتده تصوير، تربيه و تدبير فعللرى نظره چارپييور. و هكذا.. بويله محيط و عمومى أفعالڭ بربرى ايچنه تداخلى و گرفت اولماسى.. و ضياده‌كى يدى رنك گبى إمتزاج بلكه إتّحاد ايتمه‌سى حيثيتيله و او أفعالڭ هر برى ماهيتجه بر برلك و وحدت ايچنده أكثر موجوداته إحاطه‌سى و شمولى.. و وحدانى برر فعل اولديغندن، هر حالده فاعلنڭ بر تك ذات اولماسى.. و هر برى عموم كائناتى إستيلا ايتمه‌سى.. و سائر أفعال ايله معاونتدارانه برلشمه‌سى إعتباريله، كائناتى تجزّى قبول ايتمز بر كلّ حكمنه گتيرديگى گبى؛ ذى‌حيات مخلوقلرڭ هر بريسى، كائناتڭ بر چكردگى، بر فهرسته‌سى، بر نمونه‌سى حكمنده اولديغندن، كائناتى ربوبيت نقطه‌سنده تجزّى و إنقسامى إمكان خارجنده بر كلّى حكمنه گتيرمشدر. ديمك كائنات اويله بر كلّدر كه؛ بر جزئه ربّ اولمق، عموم او كلّه ربّ اولمقله اولور. و اويله بر كلّيدر كه؛ هر بر جزء، بر فرد حكمنه گچوب، بر تك فرده ربوبيتنى ديڭلتديرمك، عموم او كلّى‌يى مسخّر ايتمكله اولابيلير