سراج النورڭ يوز يرنده أڭ معنّد بر منكِرى دخى صوصديره‌جق بر قطعيتله إثبات ايديلمش كه: بتون أشيا بر تك ذاتِ واحدِ أحده ويريلسه، بر تك شى گبى قولاى و چابوق و اوجوز اولور. أگر أسبابه و طبيعته دخى حصّه ويريلسه، بر تك شيئڭ ايجادى بتون أشيا قدر چتين و گج و أهمّيتسز و بهالى اولاجق. بو حقيقتڭ برهانلرينى گورمك ايسترسه‌ڭ يگرمنجى و اوتوز اوچنجى مكتوبلره و يگرمى ايكنجى و اوتوز ايكنجى سوزلره و طبيعته دائر يگرمى اوچنجى و إسمِ أعظمه دائر اوتوزنجى لمعه‌لره و بِالخاصّه اوتوزنجى لمعه‌نڭ إسمِ فرد و إسمِ قيّومه دائر دردنجى و آلتنجى نكته‌لرينه باقسه‌ڭ گوره‌جكسڭ كه، ايكى كرّه ايكى درت ايدر قطعيتنده بو حقيقت إثبات ايديلمشدر. بوراده، او يوزر برهانلرندن بر دانه‌سنه إشارت ايديله‌جك. شويله كه

أشيانڭ ايجادى، يا عدمدن اولور، يا تركيب صورتنده سائر عناصردن و موجوداتدن طوپلانير. أگر بر تك ذاته ويريلسه، او وقت هر حالده او ذاتڭ هر شيئه محيط بر علمى و هر شيئه مستولى بر قدرتى بولونه‌جق. و بو صورتده اونڭ علمنده صورتلرى و وجودِ علميلرى بولونان أشيايه وجودِ خارجى ويرمك و ظاهر بر عدمدن چيقارمق ايسه، بر كبريت چاقار گبى ويا گوزه گورونمه‌ين بر يازى ايله يازيلان بر خطّى گوزه گوسترمك ايچون، گوستريجى بر مادّه‌يى اوستنه گچيرمك و سورمك گبى ويا فوطوغرافڭ آيينه‌سنده‌كى صورتى كاغد اوستنه نقل ايدن قولاى عمليات گبى غايت قولاى بر صورتده صانعڭ علمنده پلانلرى و پروغراملرى و معنوى مقدارلرى بولونان أشيايى، ”أمرِ كُنْ فَيَكُونُ“ ايله عدمِ ظاهريدن وجودِ خارجى‌يه چيقارير