ايكنجيسى: بر قسم حديثلر إسلاملرڭ أكثريتى نقطه‌سنده ويا حكومتِ إسلاميه‌نڭ ويا مركزِ خلافتڭ نقطۀِ نظرنده ورود ايتديگى حالده، عموم أهلِ دنيايه شامل ظن ايديلمش و بر جهتده خصوصى بولونديغى حالده، كلّى و عام تلقّى ايديلمش. مثلا، روايتده واردر كه: ”بر زمان گله‌جك، اﷲ اﷲ ديين قالميه‌جق.“ يعنى، ذكرخانه‌لر قپاناجق و توركجه أذان و قامت اوقونه‌جق ديمكدر

دردنجى نقطه: أجل و موت گبى امورِ غيبيه چوق حكمت و مصلحت جهتيله گيزلى قالديغى مِثللو، دنيانڭ سكراتى و موتى و نوعِ بشرڭ و جنسِ حيوانڭ أجلى و وفاتى اولان قيامت دخى چوق مصلحتلر ايچون گيزله‌نيلمش. أوت، أگر أجل وقتى معيّن اولسيدى، (يارى عمر غفلتِ مطلقه ايچنده و ياريدن صوڭره، دار آغاجنه آصيلمق ايچون هر گون بر آياق داها اونڭ طرفنه آتيلمقله دهشتِ مطلقه ايچنده) خوف و رجانڭ موازنۀِ مصلحتكارانه و حكيمانه‌سى بوزولديغى گبى، عينًا اويله ده: دنيانڭ أجلى و سكراتى اولان قيامت وقتى معيّن اولسيدى، قرونِ اولٰى و وسطىٰ فكرِ آخرتدن پك آز متأثّر اولاجقدى. و قرونِ اُخرى، دهشتِ مطلقه ايچنده بولونوب نه حياتِ دنيويه‌نڭ لذّتى و قيمتى قالير و نه ده خوف و رجا ايچنده إختيار ايله إطاعتكارانه اولان عبوديتڭ أهمّيتى و حكمتى بولونوردى. هم أگر معيّن اولسه، بر قسم حقائقِ ايمانيه بداهت درجه‌سنه گيرر، هركس ايستر ايسته‌مز تصديق ايدر. إختيار و إراده ايله باغلى اولان سرِّ تكليف و حكمتِ ايمان بوزولور. ايشته بونڭ گبى چوق مصلحتلر ايچون امورِ غيبيه گيزلى قالديغندن هركس هر دقيقه‌ده هم أجلنى، هم بقاسنى دوشونديگى ايچون هم دنيايه، هم آخرتنه چاليشه‌بيلديگى گبى، هر عصرده دخى هم قيامت قوپاجغنى، هم دنيانڭ دوامنى دوشونه‌بيلديگى ايچون؛ هم دنيانڭ فانيلگنده حياتِ باقيه‌يه، هم هيچ ئولميه‌جك گبى عمارتِ دنيايه چاليشه‌بيلير