برنجى حقيقت: اصول الدين و علمِ كلامڭ داهى علماسنڭ و حكماءِ إسلاميه‌نڭ گوردكلرى و حدسز برهانلرله إثبات ايتدكلرى ”حدوث“ و ”إمكان“ حقيقتلريدر. اونلر ديمشلر كه: ”مادام عالمده و هر شيده تغيّر و تبدّل وار؛ ألبته فانيدر، حادثدر، قديم اولاماز. مادام حادثدر، ألبته اونى إحداث ايدن بر صانع وار. و مادام هر شيئڭ ذاتنده وجودى و عدمى، بر سبب بولونمازسه مساويدر؛ ألبته واجب و أزلى اولاماز. و مادام محال و باطل اولان دَور و تسلسل ايله بربرينى ايجاد ايتمك ممكن اولماديغى قطعى برهانلرله إثبات ايديلمش؛ ألبته اويله بر واجب الوجودڭ موجوديتى لازمدر كه، نظيرى ممتنع، مِثلى محال و بتون ماعداسى ممكن و ماسواسى مخلوقى اولاجق

أوت حدوث حقيقتى كائناتى إستيلا ايتمش. چوغنى گوز گورويور، ديگر قسمنى عقل گورويور. چونكه گوزيمزڭ اوڭنده هر سنه گوز موسمنده اويله بر عالم وفات ايدر كه؛ هر بريسنڭ حدسز أفرادى بولونان و هر برى ذى‌حيات بر كائنات حكمنده اولان يوز بيڭ نوع نباتات و كوچوجك حيوانات، او عالم ايله برابر وفات ايدرلر. فقط او قدر إنتظام ايله بر وفاتدر كه؛ حشر و نشرلرينه مدار اولان و رحمت و حكمتڭ معجزه‌لرى، قدرت و علمڭ خارقه‌لرى بولونان چكردكلرى و تخملرى و يمورطه‌جقلرى بهارده يرلرنده بيراقوب، دفترِ أعماللرينى و گوردكلرى وظيفه‌لرڭ پروغراملرينى اونلرڭ أللرينه ويره‌رك، حفيظِ ذو الجلالڭ حمايه‌سى آلتنده، حكمتنه أمانت ايدر؛ صوڭره وفات ايدرلر. و بهار موسمنده، حشرِ أعظمڭ يوز بيڭ مثالى و نمونه و دليللرى حكمنده اولارق او وفات ايدن آغاجلر و كوكلر و بر قسم حيوانجقلر، عينًا إحيا و ديريلييورلر. و بر قسمنڭ دخى، كندى يرلرنده أمثاللرى و عينًا اونلره بڭزه‌ينلرى ايجاد و إحيا اولونويور. و گچن بهارڭ موجوداتى، ايشلدكلرى عمللرڭ و وظيفه‌لرڭ صحيفه‌لرينى إعلانات گبى نشر ايدوب، {وَاِذَا الصُّّحُفُ نُشِرَتْ} آيتنڭ بر مثالنى گوسترييورلر