دردنجى حقيقت: موجوداتڭ وجودلرى و ظهورلرى، برابرلك و بربرى ايچنده برلك و بربرينه بڭزه‌مكلك و بربرينڭ مثالِ مصغّرى و نمونۀِ أكبرى و بر قسم كلّ و كلّى و ديگر قسم اونڭ جزءلرى و فردلرى و بربرينه سكّۀِ فطرتده مشابهت و نقشِ صنعتده مناسبت و بربرينه يارديم ايتمك و بربرينڭ وظيفۀِ فطريه‌سنى تكميل ايتمك گبى، چوق جهت الوحدت نقطه‌لرنده؛ بداهت درجه‌سنده توحيدى إعلان و صانعلرينڭ واحد اولديغنى إثبات ايتمك و كائناتڭ ربوبيت جهتنده، تجزّى و إنقسام قبول ايتمز بر كلّ و كلّى حكمنده بولونديغنى إظهار ايتمكدر

أوت مثلا هر بهارده نباتاتدن و حيواناتدن درت يوز بيڭ نوعڭ حدسز أفرادلرينى، برابر و بربرى ايچنده، بر آنده و بر طرزده، ياڭليشسز، خطاسز، كمالِ حكمت و حسنِ صنعتله ايجاد ايتمك و إداره و إعاشه ايتمك.. هم قوشلرڭ مثالِ مصغّرلرى اولان سينكلردن تا نمونۀِ أكبرلرى اولان قارتاللره قدر حدسز أفرادلرينى ياراتمق و هوا عالمنده، سياحت و ياشا‌مه‌لرينه يارديم ايدن جهازاتى ويروب گزديرمك و هوايى شنلنديرمكله برابر، يوزلرنده معجزانه برر سكّۀِ صنعت و جسملرنده مدبّرانه برر خاتمِ حكمت و ماهيتلرنده مربّيانه برر طرّۀِ أحديت قويمق.. هم ذرّاتِ طعاميه‌يى حجيراتِ بدنيه‌نڭ إمدادينه و نباتاتى حيواناتڭ إمدادينه و حيواناتى إنسانلرڭ يارديمنه و عموم والده‌لرى إقتدارسز ياورولرڭ معاونتنه حكيمانه، رحيمانه قوشديرمق، گوندرمك.. هم دائرۀِ كهكشاندن و منظومۀِ شمسيه‌دن و عناصرِ أرضيه‌دن، تا گوز حدقه‌سنڭ پرده‌لرينه و گُل غنجه‌سنڭ ياپراقلرينه و مصر سنبلنڭ گوملكلرينه و قاوونڭ چكردكلرينه قدر متداخل دائره‌لر گبى جزئى و كلّى حكمنده عين إنتظام و حسنِ صنعت و عين فعل و كمالِ حكمتله تصرّف ايتمك، ألبته بداهت درجه‌سنده إثبات ايدر كه: بو ايشلرى ياپان هم واحددر، بردر، هر شيده سكّه‌سى وار. هم ده هيچ بر مكانده اولماديغى گبى هر مكانده حاضردر. هم گونش گبى؛ هر شى اوندن اوزاق، او ايسه هر شيئه ياقيندر. هم دائرۀِ كهكشان و منظومۀِ شمسيه گبى أڭ بيوك شيلر اوڭا آغير گلمديگى گبى، قانده‌كى كريوات، قلبده‌كى خاطرات اوندن گيزلنمز؛ تصرّفندن خارج قالماز. هم هر شى نه قدر بيوك و چوق اولورسه اولسون، أڭ كوچك، أڭ آز بر شى گبى اوڭا قولايدر كه؛ سينگى قارتال سيستمنده و چكردگى آغاجڭ ماهيتنده و بر آغاجى بر باغچه صورتنده و بر باغچه‌يى بر بهار صنعتنده و بر بهارى بر حشر وضعيتنده سهولتله ايجاد ايدر. و صنعتجه چوق قيمتدار شيلرى، بزه چوق اوجوز ويرر، إحسان ايدر. ايستديگى فيآت ايسه، بر ”بسم اﷲ“ و بر ”الحمد ِﷲ“در. يعنى، او چوق قيمتدار نعمتلرڭ مقبول فيآتلرى، باشده ”بسم اﷲ الرحمن الرحيم“ و آخرنده ”الحمد ِﷲ“ ديمكدر