ايكنجى دليل: {وَاْلاِتِّزَانَاتُ الْمَنْظُومَةُ} در. يعنى: بتون كائناتده‌كى مصنوعاتده (جزئى، كلّى) سيّاراتدن تا قانده‌كى كريواتِ حمراء و بيضايه قدر هر شيده غايت دوزگون بر ئولچو، متناسب بر ميزان بولونماسى؛ بداهتله محيط بر علمه دلالت و قطعى شهادت ايدر. أوت، گورويورز كه: مثلا بر سينگڭ، بر إنسانڭ أعضالرى و جهازاتى، حتّى جسدينڭ حجيراتى و قاننده‌كى قيرمزى و بياض كره‌جكلرى او درجه حسّاس بر ميزان و اينجه بر ئولچو ايله يرلشديريلمش و او درجه بربرينه مناسب و اويغون و جسدڭ سائر أعضالرنده اويله منتظم بر تناسب وار كه؛ نهايتسز بر علمه مالك اولميان، او وضعيتى اونلره ويرمه‌سى هيچ بر جهتده إمكانى يوق

ايشته عينًا بتون ذى‌حيات و أنواعِ مخلوقات، ذرّاتدن تا منظومۀِ شمسيه‌ده‌كى سيّاراته قدر؛ اويله تام بر موازنه و ذرّه قدر شاشيرماز بر دوزگون ئولچو حكم ايتمه‌سى، إحاطه‌لى بر علمه قطعى دلالت و پارلاق شهادت ايدر. ديمك علمڭ هر دليلى، ذاتِ عليمڭ موجوديتنه دخى دليلدر. صفت موصوفسز اولماسى محال و إمكانسز اولماسندن، بتون حجّتلرى عليمِ أزلينڭ وجوبِ وجودينه قوّتلى و غايت قطعى بر حجّتِ كبرادر

اوچنجى دليل: {وَالْحِكَمُ الْقَصْدِيَّةُ الْعَامَّةُ} در. يعنى: بتون كائناتده‌كى خلاّقيت و فعاليتده و تبدّلات و إحيا و توظيفات و ترخيصاتده بتون مصنوعاتڭ هر برى و هر بر طائفه‌نڭ تصادف إمكانى اولميان اويله قصدى و بيله‌رك طاقيلان حكمتلرى و فائده‌لرى و وظيفه‌لرى وار و گورويورز كه؛ إحاطه‌لى بر علمى بولونميان، هيچ بر جهتده، هيچ بريسنه ايجاد نقطه‌سنده صاحب چيقاماز. مثلا: حدسز ذى‌حياتدن بر إنسانڭ يوز جهازاتندن بر تك جهازى اولان لسانى؛ بر أت پارچه‌سى ايكن، ايكى بيوك وظيفه‌سيله يوزر حكمتلره، نتيجه‌لره، ميوه‌لره، فائده‌لره آلَت اولويور. طعاملرڭ ذوقنده‌كى وظيفه‌سى، آيرى آيرى بتون طاتلرى بيله‌رك جسده، معده‌يه خبر ويرمك و رحمتِ إلٰهيه‌نڭ مطبخلرينه دقّتلى بر مفتّش اولمق و كلمه‌لر وظيفه‌سنده قلبه و روحه و دماغه تام بر ترجمان و سانترال اولمق؛ ألبته غايت پارلاق و قطعى بر صورتده إحاطه‌لى علمه دلالت و شهادت ايدر. بر تك ديل، حكمتلرى و ميوه‌لريله بويله دلالت ايتسه؛ حدسز لسانلر و حدسز ذى‌حياتلر، نهايتسز مصنوعات، گونش ظهورنده و گوندوز قطعيتنده نهايتسز بر علمه دلالت و شهادت و علاّم الغيوبڭ دائرۀِ علمندن و حكمتندن و مشيئتندن خارج هيچ بر شى يوقدر دييه إعلان ايدرلر