يعنى: إحاطه ايديلن جزئيات و كلّ و كلّياتڭ ايچنده بولونان فردلر و تخملر و چكردكلرڭ، إحاطه ايدن بيوك كلّياته نسبتلرى؛ گويا كوچوجك نمونه و غايت اينجه يازى ايله چوق كوچك قطعه‌ده يازيلمش عين كلّ و كلّياتڭ نسخه‌لرى، مثاللريدر. اويله ايسه، إحاطه ايدن كلّيات، او جزئيات خالقنڭ قبضه‌سنده و تمامًا تصرّفنده بولونمق لازمدر. تا علمنڭ ميزانلريله و اينجه قلملريله او بيوك محيطڭ كتابنى، او چوق كوچوجك يوزر قطعه‌لرده، دفترلرده درج ايده‌بيلسين. هم إحاطه ايديلن أجزا و جزئياتڭ محيط ايله نسبتلرى، تمثيللرى، گويا سوت گبى محيطلكدن صاغيلمش قطره‌لر.. ويا برى او محيطى صيقمش، او نقطه‌لر اوندن آقمش. مثلا؛ قاوون چكردگى، اونڭ عموم أطرافندن صاغيلمش بر قطره ويا او كتاب تمامًا ايچنده يازيلمش بر نقطه‌در كه؛ فهرسته‌سنى، ليسته‌سنى، پروغرامنى طاشييور

مادام بويله‌در، ألبته او جزئيات و قطره‌لر و نقطه‌لر و فردلر صانعنڭ ألنده، او محيط كلّ و كلّيات بولونمق ألزمدر. تا حكمتنڭ حسّاس دستورلريله او فردلرى، قطره‌لرى، نقطه‌لرى اوندن صاغسين. ديمك بر تك تخمى، بر تك فردى يارادان، ألبته او بيوك كلّ و كلّياتى و اونلرى إحاطه ايدن و اونلردن چوق بيوك اولان ديگر كلّياتلرى و جنسلرى يارادان ينه اودر، باشقه اولاماز. اويله ايسه، بر تك نفسى يارادان، بتون إنسانلرى ياراته‌بيلير. و بر تك ئولويى ديريلتن، حشرده بتون جنّ و إنس ئولولرينى ديريلته‌بيلير و ديريلته‌جك. ايشته {مَا خَلْقُكُمْ وَلاَ بَعْثُكُمْ اِلاَّ كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ} آيتنڭ حكمى و دعواسى غايت قطعى و پارلاق بر صورتده حق و عينِ حقيقت اولديغنى گور