Бу Мулоҳазада Оврупа фанлари ва маданияти Эски Саиднинг фикрида бир даража ўрнашиб қолгани учун ёнги Саид фикрий ҳаракатларида сайр этган вақт Оврупанинг фанлари ва маданияти у қалбий саёҳатда қалбий яраларга айланиб мушкулликларни зиёдалашмоғига сабаб бўлганидан, мажбуран ёнги Саид зеҳнини силкитиб, ичи пуч фалсафани ва ахлоқсиз маданиятни отиб ташлашни истаркан, ўз руҳида Оврупага тарафдор бўлган нафсоний ҳиссиётни даф қилиш учун Оврупанинг шахси маънавий*си билан, бир жиҳатда ғоят қисқа, бир жиҳатда узун, қуйидаги суҳбатга мажбур бўлган. ёнглиш англашилмасин, Оврупа икки қисмдир. Бири, ҳақиқий Исавийлик динидан олган файзи ила башариятнинг ижтимоий ҳаётига нафи тегувчи саноатларни, адолат ва ҳаққониятга хизмат қилган фанларни таъқиб этган бу биринчи Оврупага хитоб қилмаяпман. Балки, табиатпарастлик фалсафасининг зулмати ила, маданиятнинг ёмонликларини яхшилик деб ўйлаб башариятни бузуқчиликка ва залолатга етаклаган, бузилган иккинчи Оврупага хитоб қиляпман. Шундайки:

У вақт, ўша руҳий саёҳатда, маданиятнинг яхшиликлари ва нафи тегувчи фанлардан бўлмаган бефойда ва зарарли ва бузғунчи маданиятни қўлида тутган Оврупанинг шахси маънавийсига қарата дегандим: