Әvet, şu mövcudat ayinәlәrdir. Fәqәt zulmәt nura ayinә olduğu kibi; hәm qaranlıq nә dәrәcә şiddәtli isә, o dәrәcә nurun parlamasını göstәrdiyi kibi, çox cihәtlәrlә ziddiyәt noqtasında ayinәdarlıq edәrlәr. Mәsәla, Nasılki, mövcudat әcziylә qudrәt-i Sani'ә ayniәdarlıq edәr, fәqriylә qinasına ayinәdar olur. Öylә dә, fәnasıylә bәqasına ayinәdarlıq edәr. Әvәt, zәminin yüzü vә yüzündәki eşcarın qışdakı vәziyәt-i fәqiranәlәri vә baharda, şa'şaa-paş olan sәrvәt vә qinaları qayәt qat'i bir suretdә, bir Qәdir-i Mutlәq vә Qәniyy-i Alәlitlaq'ın qudrәt vә rәhmәtinә ayinәdarlıq edәr. Әvәt, bütün mövcudat, güya lisan-i hal ilә, Veysәl-Qarani kibi şöylә münacat edәrlәr: derlәr ki:
"Ya İlahәna" Rәbbimiz sәnsin! Çünki biz әbdiz. Nәfsimizin tәrbiyәsindәn aciziz. Demәk bizi tәrbiyә edәn sәnsin. Hәm sәnsin Xaliq, çünki biz mәxluquz, yapılıyoruz. Hәm Rәzzaq sәnsin! Çünki biz rızqa möhtacız; әlimiz yetişmiyor. Demәk bizi yapan vә rızqımızı verәn Sәnsin... Hәm Sәnsin Malik. Çünki biz mәmlukuz. Bizdәn başqası bizdә tasarruf ediyor. Demәk Malikimiz Sәnsin! Hәm Sәn Әzizsin! İzzәt vә әzәmәt sahibisin. Biz zillәtimizә baxıyoruz, üstümüzdә bir izzәt cilvәlәri var... Demәk Sәnin izzәtinin ayinәsiyiz. Hәm Sәnsin Qәniyy i Mutlәq. Çünki biz fәqiriz. Fәqrimizin әlinә yetişmәdiyi bir qina veriliyor. Demәk Qәni Sәnsin, verәn Sәnsin. Hәm Sәn Hayy i Baqisin. Çünki biz ölüyoruz. Ölmәmizdә vә dirilmәmizdә bir daimi hәyat verici cilvәsini görüyoruz. Hәm Sәn Baqisin. Çünki biz fәna vә zәvalimizdә Sәnin dәvam vә bәqanı görüyoruz. Hәm cәvab verәn, әtiyyә verәn Sәnsin! Çünki biz ümum mövcudat qali vә hali dillәrimizlә daimi bağırıb istiyoruz, niyaz edib yalvarıyoruz. Arzularımız yerlәrinә gәliyor, mәqsudlarımız veriliyor. Demәk bizә cәvab verәn sәnsin!.." Vә hakәza...
Bütün mövcudatın, külli vә cüz'i hәrbirisi birәr Veysәl Qarani kibi, bir münacat-ı manәviyyә surәtindә bir ayinәdarlıqları var. Әcz vә fәqr vә qusurlarıylә, Qudrәt vә Kәmal-i İlahi'yi ilan ediyorlar...