ايكنجى مسئله: عبوديت، أمرِ إلٰهى‌يه و رضاىِ إلٰهى‌يه باقار. عبوديتڭ داعيسى أمرِ إلٰهى و نتيجه‌سى رضاىِ حقدر. ثمراتى و فوائدى، اُخرويه‌در. فقط علّۀِ غائيه اولمامق، هم قصدًا ايسته‌نيلمه‌مك شرطيله، دنيايه عائد فائده‌لر و كندى كندينه ترتّب ايدن و ايسته‌نيلميه‌رك ويريلن ثمره‌لر، عبوديته منافى اولماز. بلكه ضعيفلر ايچون مشوِّق و مرجّح حكمنه گچرلر. أگر او دنيايه عائد فائده‌لر و منفعتلر؛ او عبوديته، او ورده ويا او ذكره علّت ويا علّتڭ بر جزئى اولسه؛ او عبوديتى قسمًا إبطال ايدر. بلكه او خاصيتلى وردى عقيم بيراقير، نتيجه ويرمز. ايشته بو سرّى آڭلاميانلر، مثلا يوز خاصيتى و فائده‌سى بولونان أورادِ قدسيۀِ شاهِ نقشبندى‌يى ويا بيڭ خاصيتى بولونان جوشن الكبيرى، او فائده‌لرڭ بعضلرينى مقصودِ بِالذّات نيّت ايده‌رك اوقويورلر. او فائده‌لرى گوره‌مييورلر و گوره‌ميه‌جكلر و گورمگه ده حقلرى يوقدر. چونكه او فائده‌لر، او أورادلرڭ علّتى اولاماز و اوندن، اونلر قصدًا و بِالذّات ايسته‌نيلميه‌جك. چونكه اونلر فضلى بر صورتده، او خالص ورده طلبسز ترتّب ايدر. اونلرى نيّت ايتسه، إخلاصى بر درجه بوزولور. بلكه عبوديتدن چيقار و قيمتدن دوشر. يالڭز بو قدر وار كه؛ بويله خاصيتلى أورادى اوقومق ايچون ضعيف إنسانلر بر مشوِّق و مرجّحه محتاجدرلر. او فائده‌لرى دوشونوب، شوقه گلوب؛ أورادى صِرف رضاىِ إلٰهى ايچون، آخرت ايچون اوقوسه ضرر ويرمز. هم ده مقبولدر. بو حكمت آڭلاشيلمديغندن؛ چوقلر، أقطابدن و سلفِ صالحيندن مروى اولان فائده‌لرى گورمدكلرندن شبهه‌يه دوشر، حتّى إنكار ده ايدر.

اوچنجى مسئله: {طُوبٰى لِمَنْ عَرَفَ حَدَّهُ وَلَمْ يَتَجَاوَزْ طَوْرَهُ} يعنى: ”نه موطلى او آدمه كه، كندينى بيلوب حدّندن تجاوز ايتمز.“ ناصل بر ذرّه جامدن، بر قطره صودن، بر حوضدن، دڭزدن، قمردن سيّاره‌لره قدر گونشڭ جلوه‌لرى وار. هر بريسى قابليتنه گوره گونشڭ عكسنى، مثالنى طوتويور و حدّينى بيلييور. بر قطره صو، كندى قابليتنه گوره ”گونشڭ بر عكسى بنده واردر“ دير. فقط ”بن ده دڭز گبى بر آيينه‌يم“ دييه‌مز. اويله ده: أسماءِ إلٰهيه‌نڭ جلوه‌سنڭ تنوّعنه گوره، مقاماتِ أولياده اويله مراتب وار. أسماءِ إلٰهيه‌نڭ هر بريسنڭ بر گونش گبى قلبدن عرشه قدر جلوه‌لرى وار. قلب ده بر عرشدر، فقط ”بن ده عرش گبى‌يم“ دييه‌مز. ايشته عبوديتڭ أساسى اولان، عجز و فقر و قصور و نقصنى بيلمك و نياز ايله درگاهِ الوهيته قارشى سجده ايتمگه بدل، ناز و فخر صورتنده گيدنلر؛ ذرّه‌جك قلبنى عرشه مساوى طوتار. قطره گبى مقامنى، دڭز گبى أوليانڭ مقاماتيله إلتباس ايدر. كندينى او بيوك مقاماته ياقيشديرمق و او مقامده كندينى محافظه ايتمك ايچون تصنّعاته، تكلّفاته، معناسز خودفروشلغه و بر چوق مشكلاته دوشر.