دردنجى مسئله: أسبابِ ظاهريه أليله گلن نعمتلرى، او أسباب حسابنه آلمامق گركدر. أگر او سبب إختيار صاحبى دگلسه (مثلا حيوان و آغاج گبى) طوغريدن طوغرى‌يه جنابِ حق حسابنه ويرر. مادام او، لسانِ حال ايله بسم اﷲ دير، سڭا ويرر. سن ده اﷲ حسابنه اولارق بسم اﷲ دى، آل. أگر او سبب إختيار صاحبى ايسه؛ او بسم اﷲ ديمه‌لى، صوڭره اوندن آل، يوقسه آلمه. چونكه {وَلاَ تَاْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اﷲِ عَلَيْهِ} آيتنڭ معناىِ صريحندن باشقه بر معناىِ إشاريسى شودر كه: ”منعمِ حقيقى‌يى خاطره گتيرمه‌ين و اونڭ ناميله ويريلمه‌ين نعمتى ييمه‌يڭز!“ ديمكدر. او حالده هم ويرن بسم اﷲ ديمه‌لى، هم آلان بسم اﷲ ديمه‌لى. أگر او بسم اﷲ ديمييور فقط سن ده آلمغه محتاج ايسه‌ڭ؛ سن بسم اﷲ دى، اونڭ باشى اوستنده رحمتِ إلٰهيه‌نڭ ألنى گور، شكر ايله اوپ، اوندن آل. يعنى نعمتدن إنعامه باق، إنعامدن منعمِ حقيقى‌يى دوشون. بو دوشونمك بر شكردر. صوڭره او ظاهرى واسطه‌يه ايسترسه‌ڭ دعا ايت. چونكه او نعمت اونڭ أليله سزه گوندرلدى.

أسبابِ ظاهريه‌يى پرستش ايدنلرى آلداتان؛ ايكى شيئڭ برابر گلمه‌سى ويا بولونماسيدر كه، ”إقتران“ تعبير ايديلير، بربرينه علّت ظن ايتمه‌لريدر. هم بر شيئڭ عدمى، بر نعمتڭ معدوم اولماسنه علّت اولديغندن، توهّم ايدر كه: او شيئڭ وجودى دخى، او نعمتڭ وجودينه علّتدر. شكرينى، منّتدارلغنى او شيئه ويرر، خطايه دوشر. چونكه بر نعمتڭ وجودى، او نعمتڭ عموم مقدّماتنه و شرائطنه ترتّب ايدر. حالبوكه او نعمتڭ عدمى، بر تك شرطڭ عدميله اولويور. مثلا: بر باغچه‌يى صولايان جدولڭ دليگنى آچميان آدم، او باغچه‌نڭ قوروماسنه و او نعمتلرڭ عدمنه سبب و علّت اولويور. فقط او باغچه‌نڭ نعمتلرينڭ وجودى، او آدمڭ خدمتندن باشقه، يوزر شرائطڭ وجودينه توقّفله برابر، علّتِ حقيقى اولان قدرت و إرادۀِ ربّانيه ايله وجوده گلير. ايشته بو مغلطه‌نڭ نه قدر خطاسى ظاهر اولديغنى آڭلا و أسباب‌پرستلرڭ ده نه قدر خطا ايتدكلرينى بيل!