الحاصل: شو أجزاخانۀِ كبراىِ عالمده، حكيمِ أزلينڭ ميزانِ قضا و قدريله آلينان موادِّ حياتيه، حدسز بر حكمت و نهايتسز بر علم و هر شيئه شامل بر إراده ايله وجود بولابيلير. ”كور، صاغير، حدودسز، سيل گبى آقان كلّى عناصر و طبايع و أسبابڭ ايشيدر.“ ديين بدبخت، ”او ترياقِ عجيب، كندى كندينه شيشه‌لرڭ دوريلمه‌سندن چيقوب اولمشدر.“ ديين ديوانه بر هذيانجى، سرخوش بولونان بر أحمقدن داها زياده أحمقدر. أوت او كفر؛ أحمقانه، سرخوشانه، ديوانه‌جه بر هذياندر.

ايكنجى محال: أگر هر شى، واحدِ أحد اولان قديرِ ذو الجلاله ويريلمزسه، بلكه أسبابه إسناد ايديلسه لازم گلير كه؛ عالمڭ پك چوق عناصر و أسبابى، هر بر ذى‌حياتڭ وجودنده مداخله‌سى بولونسون. حالبوكه سينك گبى بر كوچك مخلوقڭ وجودنده، كمالِ إنتظام ايله غايت حسّاس بر ميزان و تمام بر إتّفاق ايله، مختلف و بربرينه ضد، مباين أسبابڭ إجتماعى، او قدر ظاهر بر محالدر كه، سينك قنادى قدر شعورى بولونان، ”بو محالدر، اولاماز!“ دييه‌جكدر. أوت بر سينگڭ كوچوجك جسمى، كائناتڭ أكثر عناصر و أسبابى ايله علاقه‌داردر؛ بلكه بر خلاصه‌سيدر. أگر قديرِ أزلى‌يه ويريلمزسه، او أسبابِ مادّيه اونڭ وجودى ياننده بِالذّات حاضر بولونمق لازم؛ بلكه اونڭ كوچوجك جسمنه گيرمك گركدر. بلكه جسمنڭ كوچك بر نمونه‌سى اولان گوزنده‌كى بر حجيره‌سنه گيرملرى ايجاب ايدييور. چونكه سبب مادّى ايسه، مسبَّبڭ ياننده و ايچنده بولونماسى لازم گلييور. شو حالده، ايكى سينگڭ ايگنه اوجى گبى پارمقلرى يرلشمه‌ين او حجيره‌جكده أركانِ عالم و عناصر و طبايعڭ، مادّةً ايچنده بولونوب، اوسته گبى ايچنده چاليشدقلرينى قبول ايتمك لازم گلييور