امّا ايكنجى مسئله: ”تَشَكَّلَ بِنَفْسِهِ“در. يعنى: كندى كندينه تشكّل ايدييور. ايشته بو جمله‌نڭ دخى چوق محالاتى وار. چوق جهتله باطلدر، محالدر. نمونه ايچون محالاتندن اوچ دانه‌سنى بيان ايدرز.

برنجيسى: أى معنّد منكِر! سنڭ أنانيتڭ سنى او قدر أحمقلاشديرمش كه، يوز محالى بردن قبول ايتمه‌يى، بر درجه حكم ايدييورسڭ. چونكه سن موجودسڭ و بسيط بر مادّه و جامد و تغيّرسز دگلسڭ. بلكه دائما تجدّدده اولارق، غايت منتظم بر ماكينه و خارقه و دائما تحوّلده بر سراى گبيسڭ. سنڭ وجودڭده هر وقت ذرّه‌لر چاليشييورلر. سنڭ وجودڭ كائناتله، خصوصًا رزق مناسبتيله، خصوصًا بقاءِ نوعى إعتباريله علاقه‌دار و آليش ويريشى واردر. سنڭ وجودڭده چاليشان ذرّه‌لر، او مناسباتى بوزمامق و او علاقه‌دارلغى قيرمامق ايچون دقّت ايدييورلر. اويله‌جه إحتياطله آياقلرينى آتييورلر. گويا بتون كائناته باقييورلر، سنڭ مناسباتڭى كائناتده گوروب اويله وضعيت آلييورلر. سن ظاهرى و باطنى طويغولرڭله، او ذرّه‌لرڭ، او خارقه وضعيتنه گوره إستفاده ايدرسڭ.

أگر سن وجودڭده‌كى ذرّه‌لرى، قديرِ أزلينڭ قانونيله حركت ايدن كوچوجك مأمورلرى ويا بر اوردوسى ويا قلمِ قدرڭ اوجلرى، هر بر ذرّه بر قلم اوجى ويا قلمِ قدرتڭ نقطه‌لرى، هر بر ذرّه بر نقطه اولديغنى قبول ايتمزسه‌ڭ؛ او وقت سنڭ گوزڭده چاليشان هر بر ذرّه‌يه اويله بر گوز لازم كه، سنڭ مجموعِ جسديڭڭ هر طرفنى گورمكله برابر، مناسبتدار اولديغڭ بتون كائناتى دخى گوره‌جك بر گوزى و بتون سنڭ ماضى و مستقبل و نسل و أصلڭ و عناصريڭڭ منبعلرينى و رزقڭڭ معدنلرينى بيله‌جك، طانييه‌جق يوز داهى قدر بر عقل ويرمك لازم گلييور. سنڭ گبى بو مسئله‌لرده ذرّه قدر عقلى اولميانڭ بر ذرّه‌سنه بيڭ أفلاطون قدر بر علم و شعور ويرمك، بيڭ درجه ديوانه‌جه بر خرافه‌جيلكدر