ايشته سن گل، أجهليتڭ نهايتسز درجه‌سنه باق! أوت ذرّه‌لرده‌كى جلوه ايسه؛ ذرّه‌لر طائفه‌سنى واجب الوجودڭ حوليله، قدرتيله، أمريله منتظم و محتشم بر اوردو حكمنه گتيرمشدر. أگر بر ثانيه او قوماندانِ أعظمڭ أمرى و قوّتى گرى آلينسه، او چوق كثرتلى جامد، شعورسز طائفه، باشى‌بوزوقلر حكمنه گله‌جكلر؛ بلكه بتون بتون محو اولاجقلر

هم إنسانلرڭ بر قسمى گويا داها ايلرى گورويور گبى، داها زياده جاهلانه بر ضلالتله صانعِ ذو الجلالڭ غايت لطيف، نازنين، مطيع، مسخّر بر صحيفۀِ إجراآتى و أمرلرينڭ بر واسطۀِ نقلياتى و ضعيف بر پردۀِ تصرّفاتى و لطيف بر مدادِ (مركّبِ) كتابتى و أڭ نازنين بر حلّۀِ ايجاداتى و بر مايۀِ مصنوعاتى و بر مزرعۀِ حبوباتى اولان ”أثير“ مادّه‌سنى، جلوۀِ ربوبيتنه آيينه‌دارلق ايتديگى ايچون مصدر و فاعل توهّم ايتمشلر. بو عجيب جهالت، حدسز محاللرى إستلزام ايدييور. چونكه أثير مادّه‌سى، مادّيونلرى بوغديران ذرّات مادّه‌سندن داها لطيف و أسكى حكمانڭ صاپلانديغى هيولاء فهرسته‌سندن داها كثيف، إختيارسز، شعورسز، جامد بر مادّه‌در. بو حدسز بر صورتده تجزّى و إنقسام ايدن و ناقللك و إنفعال خاصّه‌سيله و وظيفه‌سيله تجهيز ايديلن بو مادّه‌يه، بلكه او مادّه‌نڭ ذرّه‌دن چوق درجه داها كوچك اولان ذرّه‌لرينه؛ هر شيده هر شيئى گوره‌جك، بيله‌جك، إداره ايده‌جك بر إختيار و بر إقتدار ايله وجود بولان فعللرى، أثرلرى إسناد ايتمك، أثيرڭ ذرّه‌لرى عددنجه ياڭليشدر