САККИЗИНЧИ МУЛОҲАЗА

Эй саъй ва меҳнатдаги лаззат ва саодатни билмаган танбал инсон! Билки, Жаноби Ҳақ, камоли карамидан хизматнинг мукофотини хизмат ичига жо этган. Меҳнатнинг ажрини унинг ичига жойлаштирган. Ушбу сир учундирки, мавжудот, ҳатто бир нуқтаи назарга кўра жонсизлар ҳам, коинот қонунлари деб аталувчи хусусий вазифаларда, камоли шавқ ила ва ўзига хос лаззат ила Раббоний амрларни бажарадилар. Аридан, чивиндан, товуқдан тортиб, то қуёш ва ойгача ҳар нарса камоли лаззат ила вазифасига интилади. Демак, хизматларида бир лаззат борки, ақллари бўлмаса ҳам, оқибатни ва натижаларни ўйламаса ҳам, вазифаларини мукаммал равишда бажарадилар.

Агар десанг: "Жонзотларда лаззатланиш бўлади. Жамодотда (яъни жонсизларда) қандай шавқ ва лаззат бўлиши мумкин?"

Алжавоб: Жамодот ўзлари учун эмас, балки уларда кўринган Илоҳий Исмлар ҳисобидан бир шараф, бир мақом, бир камол, бир гўзаллик, бир интизом истайдилар, излайдилар. Ўша фитрий вазифаларини бажаришда Нур-ул Анворнинг* исмларига бир кўзгу, бир ойна бўлганидан, ёришади, тараққий қилади.