امّا جنّت و جهنّمڭ وجودلرى ايسه، اوننجى و يگرمى سكزنجى و يگرمى طوقوزنجى سوزلرده غايت قطعى بر صورتده إثبات ايديلمشدر. شوراده يالڭز بو قدر ديرز كه: ميوه‌نڭ وجودى دال قدر و نتيجه‌نڭ سلسله قدر و مخزنڭ محصولات قدر و حوضڭ ايرماق قدر و تجلّيگاهڭ، رحمت و قهرڭ وجودلرى قدر قطعى و يقيندر.

دردنجى سؤال: محبوبلره اولان عشقِ مجازى عشقِ حقيقى‌يه إنقلاب ايتديگى گبى، عجبا أكثر ناسده بولونان دنيايه قارشى اولان عشقِ مجازى دخى بر عشقِ حقيقى‌يه إنقلاب ايده‌بيلير مى؟

الجواب: أوت. دنيانڭ فانى يوزينه قارشى اولان عشقِ مجازى، أگر او عاشق، او يوزڭ اوستنده‌كى زوال و فنا چركينلگنى گوروب اوندن يوزينى چويرسه، باقى بر محبوب آراسه، دنيانڭ پك گوزل و آيينۀِ أسماءِ إلٰهيه و مزرعۀِ آخرت اولان ايكى ديگر يوزينه باقمغه موفّق اولورسه، او غيرِ مشروع مجازى عشق، او وقت، عشقِ حقيقى‌يه إنقلابه يوز طوتار. فقط بر شرط ايله كه، كندينڭ زائل و حياتيله باغلى قرارسز دنياسنى، خارجى دنيايه إلتباس ايتمه‌مكدر. أگر أهلِ ضلالت و غفلت گبى كندينى اونوتوب آفاقه طالوب، عمومى دنيايى خصوصى دنياسى ظن ايدوب اوڭا عاشق اولسه، طبيعت باتاقلغنه دوشر بوغولور. مگر كه خارقه اولارق بر دستِ عنايت اونى قورتارسين. شو حقيقتى تنوير ايچون شو تمثيله باق. مثلا:

شو گوزل زينتلى اوطه‌نڭ درت ديوارنده، درديمزه عائد درت أندام آيينه‌سى بولونسه، او وقت بش اوطه اولور. برى حقيقى و عمومى، دردى مثالى و خصوصى... هر بريمز كندى آيينه‌مز واسطه‌سيله، خصوصى اوطه‌مزڭ شكلنى، هيئتنى، رنگنى دگيشديره‌بيليرز. قيرمزى بويا وورسه‌ق، قيرمزى؛ يشيل بوياسه‌ق، يشيل گوسترر. و هكذا.. آيينه‌ده تصرّفله چوق وضعيتلر ويره‌بيليرز؛ چركينلشديرر، گوزللشديرر، چوق شكللره قويابيليرز. فقط خارجى و عمومى اوطه‌يى ايسه قولايلقله تصرّف و تغيير ايده‌مه‌يز. خصوصى اوطه ايله عمومى اوطه حقيقتده بربرينڭ عين ايكن، أحكامده آيريدرلر. سن بر پارمق ايله اوطه‌ڭى خراب ايده‌بيليرسڭ، اوته‌كينڭ بر طاشنى بيله قيميلداته‌مازسڭ.