بريسى: وظيفه‌يه ترتّب ايدن مصلحتلر، ثمره‌لر، فائده‌لردر كه؛ اوڭا ”علّۀِ غائيه“ دينيلير.

ايكنجيسى: بر محبّت، بر إشتياق، بر لذّت واردر كه: حرارتله او وظيفه‌يى ياپديرييور كه، اوڭا ”داعى و مقتضى“ تعبير ايديلير.

مثلا: يمك يمك، إشتهادن گلن بر لذّت، بر إشتياقدر كه، اونى يمگه سَوق ايدر. صوڭره ده يمگڭ نتيجه‌سى، وجودى بسله‌مكدر؛ حياتى إدامه ايتمكدر.

اويله ده: {وَ ِﷲِ الْمَثَلُ اْلاَعْلٰى} شو كائناتده‌كى دهشت‌أنگيز و حيرت‌نما حدسز فعاليت، ايكى قسم أسماءِ إلٰهيه‌يه إستناد ايده‌رك ايكى حكمتِ واسعه ايچوندر كه، هر بر حكمتى ده نهايتسزدر:

برنجيسى: جنابِ حقّڭ أسماءِ حسنى‌سنڭ حدّ و حسابه گلمز أنواعِ تجلّياتى وار. مخلوقاتڭ تنوّعلرى، او تجلّياتڭ تنوّعندن گلييور. او أسماء ايسه، دائمى بر صورتده تظاهر ايسترلر. يعنى، نقشلرينى گوسترمك ايسترلر. يعنى نقشلرينڭ آيينه‌لرنده جلوۀِ جماللرينى گورمك و گوسترمك ايسترلر. يعنى، كائنات كتابنى و موجودات مكتوباتنى آنًا فآنًا تازه‌لنديرمك ايسترلر. يعنى، يڭيدن يڭى‌يه معنيدار يازمق و هر بر مكتوبى، ذاتِ مقدّس و مسمّاىِ أقدس ايله برابر، بتون ذى‌شعورلرڭ نظرِ مطالعه‌سنه گوسترمك و اوقوتديرمق إقتضا ايدرلر.

ايكنجى سبب و حكمت: ناصلكه مخلوقاتده‌كى فعاليت بر إشتها، بر إشتياق، بر لذّتدن گلييور. و حتّى هر بر فعاليتده قطعيًا لذّت واردر؛ بلكه هر بر فعاليت، بر نوع لذّتدر. اويله ده واجب الوجوده لايق بر طرزده و إستغناءِ ذاتيسنه و غناءِ مطلقنه موافق بر صورتده و كمالِ مطلقنه مناسب بر شكلده حدسز بر شفقتِ مقدّسه و حدسز بر محبّتِ مقدّسه وار. و او شفقتِ مقدّسه و او محبّتِ مقدّسه‌دن گلن حدسز بر شوقِ مقدّس وار. و او شوقِ مقدّسدن گلن حدسز بر سرورِ مقدّس وار. و او سرورِ مقدّسدن گلن (تعبير جائز ايسه) حدسز بر لذّتِ مقدّسه وار. هم او لذّتِ مقدّسه‌دن گلن حدسز ترحّمدن، مخلوقاتڭ فعاليتِ قدرت ايچنده و إستعدادلرى قوّه‌دن فعله چيقماسندن و تكمّل ايتمه‌سندن نشئت ايدن ممنونيتلرندن و كماللرندن گلن و ذاتِ رحمٰنِ رحيمه عائد (تعبير جائز ايسه) حدسز ممنونيتِ مقدّسه و حدسز إفتخارِ مقدّس واردر كه، حدسز بر صورتده، حدسز بر فعاليتى إقتضا ايدييور.