بشنجى إشارت:

وَ خَامِسًا : لِظُهُورِ الشُّؤُنَاتِ السُّبْحَانِيَّةِ وَ الْمَشَاهِدِ الْعِلْمِيَّةِ

فقره‌سى إفاده ايدييور كه: ”موجودات (خصوصًا ذى‌حيات اولانلر) وجودِ صوريدن گيتدكدن صوڭره باقى چوق شيلرى بيراقيرلر، اويله گيدرلر.“ ايكنجى رمزده بيان ايديلديگى گبى، ذاتِ واجب الوجودڭ قدسيت و إستغناءِ كمالنه موافق بر طرزده و اوڭا لايق بر صورتده؛ حدسز بر محبّت، نهايتسز بر شفقت، غايتسز بر إفتخار، (تعبيرى جائز ايسه) مقدّس حدسز بر ممنونيت، بر سَوينج، (تعبيرده خطا اولماسين) حدسز بر لذّتِ مقدّسه، بر فرحِ منزّه شئوناتِ ربوبيتنده بولونور كه؛ اونلرڭ آثارى بِالمشاهده گورونويور. ايشته او شئونات، إقتضا ايتدكلرى حيرت‌نما فعاليت ايچنده، موجودات تبديل و تغيير ايله، زوال و فنا ايچنده سرعتله سَوق ايديلييور.. متماديًا عالمِ شهادتدن عالمِ غيبه گوندريلييور. و او شئوناتڭ جلوه‌لرى آلتنده مخلوقات؛ دائمى بر سير و سيلان، بر حركت و جولان ايچنده چالقانمقده و أهلِ غفلتڭ قولاقلرينه واويلاءِ فراق و زوالى و أهلِ هدايتڭ سمعنه ولولۀِ ذكر و تسبيحى طاغيتمقده‌درلر. بو سرّه بناءً هر بر موجود واجب الوجودڭ باقى شئوناتنڭ تظاهرينه باقى برر مدار اولاجق معنالرى، كيفيتلرى، حالتلرى وجودده بيراقوب اويله گيدييورلر. هم او موجود، بتون مدّتِ حياتنده گچيرديگى أطوار و أحوالى، علمِ أزلينڭ عنوانلرى اولان إمامِ مبين، كتابِ مبين، لوحِ محفوظ گبى وجودِ علمى دائره‌لرنده وجودِ خارجيسنى تمثيل ايدن مفصّل بر وجود دخى بيراقوب اويله گيدرلر. ديمك هر فانى؛ بر وجودى ترك ايدر، بيڭلر باقى وجودلرى قزانير، قزانديرر. مثلا: ناصلكه خارق العاده بر فابريقه ماكينه‌سنه عادى بعض مادّه‌لر آتيلير؛ ايچنده يانارلر، ظاهرًا محو اولور؛ فقط او فابريقه‌نڭ إنبيقلرنده چوق قيمتدار كيميا مادّه‌لرى و أدويه‌لر ترثّب ايدر. هم اونڭ قوّتيله و بخاريله او فابريقه‌نڭ چرخلرى دونر؛ بر طرفدن قوماشلرى طوقوماسنه، بر قسمى كتاب طبعنه، بر قسمى ده شكر گبى باشقه قيمتدار شيلرى إعمال ايتمه‌سنه مدار اولويور و هكذا... ديمك او عادى مادّه‌لرڭ يانماسيله و ظاهرًا محو اولماسيله، بيڭلر شيلر وجود بولويور. ديمك عادى بر وجود گيدر، عالى چوق وجودلرى إرثيت بيراقير. ايشته شو حالده، او عادى مادّه‌يه يازيق اولدى دينيلير مى؟ فابريقه صاحبى نه‌دن اوڭا آجيمادى، يانديردى؛ او سَويملى مادّه‌لرى محو ايتدى، شكايت ايديلير مى؟