اوچنجى نكته: معراجيه‌ده‌كى ماجرالر، معلوممز اولان معنالرله، او قدسى و نزيه حقيقتلرى إفاده ايده‌مييور. بلكه او محاوره‌لر؛ برر عنوانِ ملاحظه‌در، برر مرصادِ تفكّردر و علوى و درين حقائقه برر إشارتدر و ايمانڭ بر قسم حقائقنه برر إخطاردر و قابلِ تعبير اولميان بعض معنالره برر كنايه‌در. يوقسه، معلوممز اولان معنالر ايله بر ماجرا دگل. بز، خيالمز ايله او محاوره‌لردن او حقيقتلرى آلامايز؛ بلكه قلبمزله هيجانلى بر ذوقِ ايمانى و نورانى بر نشئۀِ روحانى آلابيليرز. چونكه ناصل جناب حقّڭ ذات و صفاتنده نظير و شبيه و مِثلى يوقدر؛ اويله ده شئوناتِ ربوبيتنده مِثلى يوقدر. صفاتى ناصل مخلوقات صفاتنه بڭزه‌مييور، محبّتى دخى بڭزه‌مز. اويله ايسه شو تعبيراتى، متشابهات نوعندن طوتوب ديرز كه: ذاتِ واجب الوجودڭ وجوبِ وجودينه و قدسيتنه مناسب بر طرزده و إستغناءِ ذاتيسنه و كمالِ مطلقنه موافق بر صورتده، محبّتى گبى بعض شئوناتى وار كه، معراجيه ماجراسيله اونى إخطار ايدييور. معراجِ نبويه‌يه دائر اوتوز برنجى سوز، حقائقِ معراجيه‌يى اصولِ ايمانيه دائره‌سنده ايضاح ايتمشدر. اوڭا إكتفاءً بوراده إختصار ايدييورز.

دردنجى نكته: ”يتمش بيڭ پرده آرقه‌سنده جنابِ حقّى گورمش“ تعبيرى، بعديتِ مكانى إفاده ايدييور. حالبوكه واجب الوجود مكاندن منزّهدر، هر شيئه هر شيدن داها ياقيندر. بو نه ديمكدر؟

الجواب: اوتوز برنجى سوزده مفصّلاً، برهانلريله او حقيقت بيان ايديلمشدر. بوراده يالڭز شو قدر ديرز كه:

جنابِ حق بزه غايت قريبدر، بز اوندن غايت درجه‌ده اوزاغز. ناصلكه گونش، ألمزده‌كى آيينه واسطه‌سيله بزه غايت ياقيندر و يرده هر بر شفّاف شى، كندينه بر نوع عرش و بر چشيد منزل اولور. أگر گونشڭ شعورى اولسه ايدى، بزمله آيينه‌مز واسطه‌سيله مخابره ايدردى. فقط بز اوندن درت بيڭ سنه اوزاغز. بِلا تشبيه ولا تمثيل؛ شمسِ أزلى، هر شيئه هر شيدن داها ياقيندر. چونكه واجب الوجوددر، مكاندن منزّهدر. هيچ بر شى اوڭا پرده اولاماز. فقط هر شى نهايت درجه‌ده اوندن اوزاقدر.