برنجى نقطه: وحدت الوجودڭ مشربنه و صاپلانماسنه چوق أسباب وار، اونلردن بر ايكيسى قيصه‌جه بيان ايديله‌جك.

برنجى سبب: مرتبۀِ ربوبيتڭ خلاّقيتنى أعظمى درجه‌سنده ذهنلرينه صيغيشديره‌مدقلرندن و سرِّ أحديتله، هر شيئى بِالذّات قبضۀِ ربوبيتنده طوتديغنى و هر شى قدرت و إختيار و إراده‌سيله وجود بولديغنى، قلبلرينه تام يرلشديره‌مدكلرندن، هر شى اودر وياخود يوقدر ويا خيالدر ويا تظاهريتيدر ويا جلوه‌لريدر دييه، كنديلرينى مجبور بيلمشلر.

ايكنجى سبب: فراقى هيچ ايسته‌مه‌ين و فراقدن شدّتله قاچان و آيريلقدن تيتره‌ين و بعديتدن جهنّم گبى قورقان و زوالدن غايت درجه‌ده نفرت ايدن و وصالى روحى و جانى گبى سَون و قربيّتى جنّت گبى، حدسز بر إشتياق ايله آرزولايان ”عشق“ صفتى؛ هر شيده‌كى أقربيتِ إلٰهيه‌نڭ بر جلوه‌سنه ياپيشمقله فراق و بعديتى هيچه صايوب، لقاء و وصالى دائمى ظن ايده‌رك، {لاَ مَوْجُودَ اِلاَّ هُو} دييه، عشقڭ سكريله و او شوقِ بقا و لقاء و وصالڭ مقتضاسيله، غايت ذوقلى بر مشربِ حالى وحدت الوجودده بولونديغنى تصوّر ايده‌رك، مدهش فراقلردن قورتولمق ايچون، او وحدت الوجود مسئله‌سنى ملجأ إتّخاذ ايتمشلر.

ديمك برنجى سببڭ منشئى، عقلڭ ألى غايت گنيش و غايت يوكسك اولان بعض حقيقتِ ايمانيه‌يه يتيشمديگندن و إحاطه ايده‌مديگندن و عقلڭ ايمان نقطه‌سنده تماميله إنكشاف ايتمديگندن و ايكنجى سببڭ منشئى، قلبڭ عشق نقطه‌سنده فوق العاده إنكشافندن و خارق العاده إنبساطندن و گنيشلگندن ايلرى گلمشدر.

امّا صراحتِ قرآنيه ايله، وراثتِ نبوّتڭ أولياءِ عظيمه‌سى و أهلِ صحو اولان أصفيانڭ گوردكلرى مرتبۀِ عظماىِ توحيدى ايسه، هم چوق يوكسكدر، هم ربوبيت و خلاّقيتِ إلٰهيه‌نڭ مرتبۀِ عظماسنى، هم بتون أسماءِ إلٰهيه‌نڭ حقيقى اولدقلرينى إفاده ايدييور. و أساساتنى محافظه ايدوب و أحكامِ ربوبيتڭ موازنه‌سنى بوزمييور