ايشته شرك و كفر جنايتى، كائناتڭ بتون كمالاتنه و علوى حقوقلرينه و قدسى حقيقتلرينه بر تجاوز اولديغى جهتله‌در كه، أهلِ شرك و كفره قارشى كائنات قيزييور و سماوات و أرض حدّت ايدييور و اونلرڭ محوينه عناصر إتّفاق ايدوب، قَومِ نوح عليه السلام و عاد و ثمود و فرعون گبى أهلِ شركى بوغويور، غرق ايدييور. {تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ} آيتنڭ سرّيله جهنّم دخى أهلِ شرك و كفره اويله قيزييور و قيزيشييور كه، پارچه‌لانمق درجه‌سنه گلييور. أوت شرك، كائناته قارشى بيوك بر تحقير و عظيم بر تجاوزدر. و كائناتڭ قدسى وظيفه‌لرينى و خلقتڭ حكمتلرينى إنكار ايتمكله شرفنى قيرييور. نمونه ايچون بيڭلر مثاللرندن بر تك مثاله إشارت ايده‌جگز

مثلا سرِّ وحدت ايله كائنات اويله جسيم و جسمانى بر ملائكه حكمنده اولور كه، موجوداتڭ نوعلرى عددنجه يوز بيڭلر باشلى و هر باشنده او نوعده بولونان فردلرڭ صاييسنجه يوز بيڭلر آغز و هر آغزنده او فردڭ جهازات و أجزا و أعضا و حجيراتى مقدارنجه يوز بيڭلر ديللر ايله صانعنى تقديس ايده‌رك تسبيحات ياپان إسرافيل‌مثال عبوديتده علوى بر مقام صاحبى بر عجائب المخلوقات ايكن هم سرِّ توحيد ايله آخرت عالملرينه و منزللرينه چوق محصولات يتيشديرن بر مزرعه و دارِ سعادت طبقه‌لرينه أعمالِ بشريه گبى چوق حاصلاتيله لوازمات تدارك ايدن بر فابريقه و عالمِ بقاده خصوصًا جنّتِ أعلاده‌كى أهلِ تماشايه دنيادن آلينمه سرمدى منظره‌لرى گوسترمك ايچون متماديًا ايشله‌ين يوز بيڭ يوزلى سينه‌مالى بر فوطوغراف ايكن؛ شرك ايسه، بو چوق عجيب و تام مطيع، حياتدار و جسمانى ملائكه‌يى؛ جامد، روحسز، فانى، وظيفه‌سز، هالك، معناسز حادثاتڭ هرج و مرجى آلتنده و إنقلابلرڭ فورطنه‌لرى ايچنده، عدم ظلماتنده يووارلانان بر پريشان مجموعۀِ واهيه‌سى، هم بو چوق غريب و تام منتظم، منفعتدار فابريقه‌يى؛ محصولاتسز، نتيجه‌سز، ايشسز، معطّل، قارمه‌قاريشيق اولارق شعورسز تصادفلرڭ اويونجغى و صاغير طبيعتڭ و كور قوّتڭ ملعبه‌گاهى و عموم ذى‌شعورڭ ماتمخانه‌سى و بتون ذى‌حياتڭ مذبحه‌سى و حزنگاهى صورتنه چويرر. ايشته {اِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ} سرّيله، شرك بر تك سيّئه ايكن نه قدر چوق و بيوك جنايتلره مدار اولويور كه، جهنّمده حدسز عذابه مستحق ايدر. هر نه ايسه... ”سراج النور“ده بو ايكنجى ميوه‌نڭ ايضاحاتى و حجّتلرى مكرّرًا بيان ايديلديگندن، او اوزون قصّه‌يى قيصه بيراقدق