هم كمالِ إنتظام ايله بو قدر حسّاس طويغولرى و حسّياتلرى و غايت منتظم بو معنوى لطيفه‌لرى و باطنى حاسّه‌لرى بو جسممده درج ايتمكله برابر، غايت صنعتلى بو جهازاتى و جوارحى و حياتِ انسانيه‌جه غايت لزوملى و مكمّل بو قدر أعضا و آلَتلرى بو وجودمده كمالِ حكمتله ياراتمش. تا كه، نعمتلرينڭ بتون نوعلرينى و عموم چشيدلرينى بڭا طاتديرسين و إحساس ايتسين و حدسز تجلّياتِ أسماسنڭ آيرى آيرى ظهورلرينى او طويغولر و حسّياتله و حسّاسيتله بڭا بيلديرسين، ذوق ايتديرسين و بو أهمّيتسز گورونن حقير و فقير وجوديمى (هر مؤمنڭ وجودى گبى) كائناته بر گوزل تقويم و روزنامه و عالمِ أكبره مختصر بر نسخۀِ أنور و شو دنيايه بر مثالِ مصغّر و مصنوعاتنه بر معجزۀِ أظهر و نعمتلرينڭ هر نوعنه طالب بر مشترى و مدار و ربوبيتنڭ قانونلرينه و إجراآت تللرينه سانترال گبى بر مظهر و حكمت و رحمت عطيّه‌لرينه و چيچكلرينه نمونه باغچه‌سى گبى بر ليسته، بر فهرسته و خطاباتِ سبحانيه‌سنه آڭلايشلى بر مخاطب ياراتمش اولمقله برابر، أڭ بيوك بر نعمت اولان وجودى، بو وجودمده بيوتمك و چوغالتمق ايچون حياتى ويردى. و او حيات ايله او نعمتِ وجودم عالمِ شهادت قدر إنبساط ايده‌بيلييور

هم إنسانيتى ويردى؛ او إنسانيت ايله او نعمتِ وجود معنوى و مادّى عالملرده إنكشاف ايده‌رك إنسانه مخصوص طويغولرله او گنيش سفره‌لردن إستفاده يولنى آچدى. هم إسلاميتى بڭا إحسان ايتدى. او إسلاميت ايله او نعمتِ وجود، عالمِ غيب و شهادت قدر گنيشلندى. هم ايمانِ تحقيقى‌يى إنعام ايتدى. او ايمان ايله او نعمتِ وجود، دنيا و آخرتى ايچنه آلدى. هم او ايمانده معرفت و محبّتنى ويردى. او معرفت و محبّتله او نعمتِ وجود ايچنده دائرۀِ ممكناتدن عالمِ وجوبه و دائرۀِ أسماءِ إلٰهيه‌يه قدر حمد و ثنا ايله إستفاده ايچون أللرينى اوزاته‌بيلير بر مرتبه إحسان ايتدى. هم خصوصى اولارق بر علمِ قرآنى و حكمتِ ايمانيه ويردى. و او إحسانى ايله چوق مخلوقات اوستنه بر تفوّق ويردى و سابق نقطه‌لر گبى چوق جهتلرله اويله بر جامعيت ويرمش كه، أحديتنه و صمديتنه تام بر آيينه و كلّى و قدسى ربوبيتنه گنيش و كلّى بر عبوديت ايله مقابله ايده‌بيلن بر إستعداد ويرمش