اگر آن هسته به دليل بد مزاجي ابزار معنويش را در زير خاك به جلب وجذب مواد مضر بگمارد, در آن فضاي تنگ, در مدت كوتاهي بي فايده متعفن وفر سوده مي شود
اگر آن هسته با امتثال از امر تكويني " فالق الحب والنوي " ابزار معنويش را به وجه احسن استعمال كند, از آن عالم تنگ بدر آمده ودرخت بزرگ ميوه دار مي شود, حقيقت جزئي وروح معنوي كوچكش, صورت يك حقيقت بزرگ وكلي را به خود مي گيرد ‌
عيناً بدين شكل در ماهيت انسان ابزار مهمي از جانب قدرت الهي وطرحهاي با ارزشي از جانب مقدرات الهي گنجانيده شده است , اگر انسان در اين عالم ارض زير خاك حيات دنيوي ابزار معنويش را در راه هوسهاي نفساني صرف كند, مثل تخم فاسد شده, بخاطر لذتي جزئي در عمري كوتاه, در فضاي تنگ, در شرايط وحالات دشوار متورم وفاسد مي شود ومسئوليت معنويش به دوش روح بيــچاره اش حمل مي گردد, بابد بختي وخسران از اين دنيا رخت بر مي بندد
اگر تخم وبذر آن استعداد را با آب اسلام, با روشنائي ايمان زير خاك عبوديت تربيت كند وبا امتثال از اوامر قرآني ابزار معنويش را به اهداف حقيقيش توجيه نمايد, حتماً در عالم مثال وعالم برزخ شكوفه وگل خواهد داد ودر عالم آخرت وجنت مدار كمالات بي حد ونعمتهاي بي شمار خواهد شد, اينجاست كه انسان بذر با ارزش چنين شجره با قيه, ودستگاه پر رونق ابزار وآلات چنين حقيقت دايمي, وميوه خجسته ومنور درخت كاينات مي شود
بلي, رشد حقيقي در اينست كه قلب, سر, روح, عقل, حتي خيال وساير قواي داده شده به انسان به طرف حيات ابدي توجه كند وهر كدام آنها به وظيفه عبوديت خصوصي ومناسب به خودش مشغول شود
ورنه آنچه را كه اهل ضلالت رشد مي پندارند, يعني بخاطر غوطه ورشدن در زرق وبرق حيات دنيوي وچشيدن انواع واقسام لذات وشيريني هاي آن, تمام لطايف وقلب وعقل را غلام حلقه به گوش ودستيار نفس اماره ساختن, هر گز ترقي وپيشرفت نيست, سقوط است