ايكنجى سؤالڭز: شيطانلرڭ خلقى و ايجادى نه ايچوندر؟ جنابِ حق، شيطانى و شرلرى خلق ايتمش، حكمتى نه‌در؟ شرّڭ خلقى شردر، قبيحڭ خلقى قبيحدر؟

الجواب: حاشا!.. خلقِ شر، شر دگل، بلكه كسبِ شر شردر. چونكه خلق و ايجاد، بتون نتائجه باقار؛ كسب، خصوصى بر مباشرت اولديغى ايچون، خصوصى نتائجه باقار. مثلا: ياغمورڭ گلمه‌سنڭ بيڭلرله نتيجه‌لرى وار، بتونى ده گوزلدر. سوءِ إختياريله بعضلرى ياغموردن ضرر گورسه، ”ياغمورڭ ايجادى رحمت دگلدر“ دييه‌مز؛ ”ياغمورڭ خلقى شردر“ دييه حكم ايده‌مز. بلكه سوءِ إختياريله و كسبيله اونڭ حقّنده شر اولدى. هم آتشڭ خلقنده چوق فائده‌لر وار؛ بتونى ده خيردر. فقط بعضلر سوءِ كسبيله، سوءِ إستعماليله آتشدن ضرر گورسه، ” آتشڭ خلقى شردر“ دييه‌مز. چونكه آتش يالڭز اونى ياقمق ايچون ياراديلمامش؛ بلكه او، كندى سوءِ إختياريله، يمگنى پيشيرن آتشه ألنى صوقدى و او خدمتكارينى كندينه دشمن ايتدى.

الحاصل: خيرِ كثير ايچون، شرِّ قليل قبول ايديلير. أگر شرِّ قليل اولمامق ايچون، خيرِ كثيرى إنتاج ايدن بر شر ترك ايديلسه؛ او وقت شرِّ كثير إرتكاب ايديلمش اولور. مثلا: جهاده عسكر سَوق ايتمكده ألبته بعض جزئى و مادّى و بدنى ضرر و شر اولور. فقط او جهادده خيرِ كثير وار كه، إسلام كفّارڭ إستيلاسندن قورتولور. أگر او شرِّ قليل ايچون جهاد ترك ايديلسه، او وقت خيرِ كثير گيتدكدن صوڭره شرِّ كثير گلير. او عينِ ظلمدر. هم مثلا: غانغرن اولمش و كسيلمسى لازم گلن بر پارمغڭ كسيلمسى خيردر، اييدر؛ حالبوكه ظاهرًا بر شردر. پارمق كسيلمزسه، أل كسيلير؛ شرِّ كثير اولور.