أگر دينيلسه: مبارك إسلاميت و نورانى عصرِ سعادتڭ باشنه گلن او دهشتلى قانلى فتنه‌نڭ حكمتى و وجهِ رحمتى نه‌در؟ چونكه اونلر، قهره لايق دگل ايديلر؟

الجواب: ناصلكه بهارده دهشتلى ياغمورلى بر فورطنه، هر طائفۀِ نباتاتڭ، تخملرڭ، آغاجلرڭ إستعدادلرينى تحريك ايدر، إنكشاف ايتديرر؛ هر برى كندينه مخصوص چيچك آچار؛ فطرى برر وظيفه باشنه گچر. اويله ده: صحابه و تابعينڭ باشنه گلن فتنه دخى، چكردكلر حكمنده‌كى مختلف آيرى آيرى إستعدادلرى تحريك ايدوب قامچيلادى؛ ”إسلاميت تهلكه‌ده‌در، يانغين وار!“ دييه هر طائفه‌يى قورقوتدى، إسلاميتڭ حفظنه قوشديردى. هر برى، كندى إستعدادينه گوره جامعۀِ إسلاميتڭ كثرتلى و مختلف وظيفه‌لرندن بر وظيفه‌يى اوموزينه آلدى، كمالِ جدّيتله چاليشدى. بر قسمى حديثلرڭ محافظه‌سنه، بر قسمى شريعتڭ محافظه‌سنه، بر قسمى حقائقِ ايمانيه‌نڭ محافظه‌سنه، بر قسمى قرآنڭ محافظه‌سنه چاليشدى و هكذا.. هر بر طائفه بر خدمته گيردى. وظائفِ إسلاميتده حُمّالى بر صورتده سعى ايتديلر. مختلف رنكلرده چوق چيچكلر آچيلدى. پك گنيش اولان عالمِ إسلاميتڭ أقطارينه، او فورطنه ايله تخملر آتيلدى؛ يارى يرى گلستانه چويردى. فقط مع التأسّف او گللر و گلستان ايچنده أهلِ بدعه فرقه‌لرينڭ ديكنلرى دخى چيقدى.

گويا دستِ قدرت، جلال ايله او عصرى چالقالادى، شدّتله تحريك ايدوب چويردى، أهلِ همّتى غيرته گتيروب ألكتريقلنديردى. او حركتدن گلن بر قوّۀِ عَنِ المركزيه ايله پك چوق منوّر مجتهدلرى و نورانى محدّثلرى، قدسى حافظلرى، أصفيالرى، أقطابلرى عالمِ إسلامڭ أقطارينه اوچوردى، هجرت ايتديردى. شرقدن غربه قدر أهلِ إسلامى هيجانه گتيروب، قرآنڭ خزينه‌لرندن إستفاده ايچون گوزلرينى آچديردى... شيمدى صدده گلييورز