سؤال: سن چوق يرلرده ديمشسڭ كه: ”وحدتده نهايت درجهده قولايلق وار؛ كثرتده و شركده نهايت مشكلات اولويور. وحدتده وجوب درجهسنده بر سهولت وار؛ شركده، إمتناع درجهسنده بر صعوبت وار.“ دييورسڭ. حالبوكه گوسترديگڭ مشكلات و محالات، وحدت طرفنده ده جريان ايدر. مثلا دييورسڭ: ”أگر ذرّهلر مأمور اولمازلرسه؛ هر بر ذرّهده، يا بر علمِ محيط ويا بر قدرتِ مطلقه ويا حدسز معنوى ماكينهلر، مطبعهلر بولونمق لازم گلير. بو ايسه يوز درجه محالدر.“ حالبوكه او ذرّهلر مأمورِ إلٰهى ده اولسهلر، ينه اويله بر مظهريت لازم گلير.. تا حدسز منتظم وظيفهلرينى ياپابيلسينلر. بونڭ حلّنى ايسترم.
الجواب: چوق سوزلرده ايضاح و إثبات ايتمشز كه: بتون موجودات بر تك صانعه ويريلسه، بر تك موجود گبى قولاى و سهولتلى اولور. أگر متعدّد أسبابه و طبيعته إسناد ايديلسه؛ بر تك سينك، سماوات قدر؛ بر چيچك، بر بهار قدر؛ بر ميوه، بر باغچه قدر مشكلاتلى و صعوبتلى اولور. مادام شو مسئله باشقه سوزلرده ايضاح و إثبات ايديلمش؛ اونلره حواله ايدوب، شوراده يالڭز اوچ إشارت ايله، او حقيقته قارشى نفسڭ إطمئناننى تأمين ايدهجك اوچ تمثيل بيان ايدهجگز