الجواب: داعى و مقتضى‌يى گوسترن بش رمز ايله و غايه‌لرى و فائده‌لرى گوسترن بش إشارتله شو سؤالى حلّ ايدن چوق گنيش و چوق درين و چوق يوكسك اولان حقيقتِ عظمايه اوزاقدن اوزاغه باقديرمغه چاليشه‌جغز.

برنجى رمز: يگرمى آلتنجى سوزڭ خاتمه‌لرنده دينيلديگى گبى؛ ناصلكه بر ماهر صنعتكار قيمتدار بر ألبسه‌يى مرصّع و منقّش صورتده ياپمق ايچون، بر مسكين آدمى لايق اولديغى بر اجرته مقابل موده‌ل ياپارق كندى صنعت و مهارتنى گوسترمك ايچون؛ او ألبسه‌يى او مسكين آدم اوستنده بيچر، كسر، قيصه‌لتير، اوزالتير؛ او آدمى ده اوطوردور، قالديرر، مختلف وضعيتلر ويرر. شو مسكين آدمڭ هيچ بر حقّى وار ميدر كه، او صنعتكاره ديسين: ”بنى گوزللشديرن بو ألبسه‌يه نه‌دن ايليشوب تبديل و تغيير ايدييورسڭ و بنى قالديروب اوطوردوب، مشقّتله بنم إستراحتمى بوزويورسڭ؟“

عينًا اويله ده: صانعِ ذو الجلال هر بر نوع موجوداتڭ ماهيتنى برر موده‌ل إتّخاذ ايده‌رك و نقوشِ أسماسيله كمالاتِ صنعتنى گوسترمك ايچون؛ هر بر شيئه خصوصًا ذى‌حياته، طويغولرله مرصّع بر وجود لباسنى گيديره‌رك، اوستنده قلمِ قضا و قدرله نقشلر ياپار؛ جلوۀِ أسماسنى گوسترر. هر بر موجوده دخى، اوڭا لايق بر طرزده بر اجرت اولارق؛ بر كمال، بر لذّت، بر فيض ويرييور. {مَالِكُ الْمُلْكِ يَتَصَرَّفُ فِى مُلْكِهِ كَيْفَ يَشَاءُ} سرّينه مظهر اولان او صانعِ ذو الجلاله قارشى هيچ بر شيئڭ حقّى وار ميدر كه، ديسين: ”بڭا زحمت ويرييورسڭ. بنم إستراحتمى بوزويورسڭ.“ حاشا! أوت موجوداتڭ هيچ بر جهتده واجب الوجوده قارشى حقلرى يوقدر و حق دعوا ايده‌مزلر؛ بلكه حقلرى، دائما شكر و حمد ايله، ويرديگى وجود مرتبه‌لرينڭ حقّنى أدا ايتمكدر. چونكه ويريلن بتون وجود مرتبه‌لرى وقوعاتدر، برر علّت ايستر. فقط ويريلمه‌ين مرتبه‌لر إمكاناتدر. إمكانات ايسه عدمدر، هم نهايتسزدر. عدملر ايسه، علّت ايسته‌مزلر. نهايتسزه علّت اولاماز. مثلا معدنلر دييه‌مزلر: ”نيچون نباتى اولمادق؟“ شكوا ايده‌مزلر؛ بلكه وجودِ معدنى‌يه مظهر اولدقلرى ايچون حقلرى فاطرينه شكراندر. نباتات نيچون حيوان اولمادم دييوب شكوا ايده‌مز، بلكه وجود ايله برابر حياته مظهر اولديغى ايچون حقّى شكراندر. حيوان ايسه نيچون إنسان اولمادم دييه شكايت ايده‌مز، بلكه حيات و وجود ايله برابر قيمتدار بر روح جوهرى اوڭا ويريلديگى ايچون، اونڭ اوستنده‌كى حقّى، شكراندر. و هكذا قياس ايت.