بر زمان، حكمتِ بشريه‌نڭ مصنوعاتڭ غايه‌لرينه دائر گوسترديگى فائده‌لر نظرمده چوق أهمّيتسز گوروندى. و اوندن بيلدم كه، او حكمت عبثيته گيدر. اونڭ ايچون فيلسوفلرڭ ايلرى گيدنلرى، يا طبيعت ضلالتنه دوشر ويا سوفسطائى اولور ويا إختيار و علمِ صانعى إنكار ايدر ويا خالقه ”موجبِ بِالذّات“ دير.

ايشته او زمان رحمتِ إلٰهيه، حكيم إسمنى إمداديمه گوندردى؛ بڭا ده مصنوعاتڭ بيوك غايه‌لرينى گوستردى. يعنى هر بر مصنوع اويله بر مكتوبِ ربّانيدر كه، عموم ذى‌شعور اونى مطالعه ايدر. شو غايه بر سنه بڭا كافى گلدى. صوڭره صنعتده‌كى خارقه‌لر إنكشاف ايتدى، او غايه كافى گلمه‌مگه باشلادى. داها چوق بيوك ديگر بر غايه گوستريلدى. يعنى: هر بر مصنوعڭ أڭ مهمّ غايه‌لرى صانعنه باقار؛ اونڭ كمالاتِ صنعتنى و نقوشِ أسماسنى و مرصّعاتِ حكمتنى و هداياىِ رحمتنى، اونڭ نظرينه عرض ايتمك و جمال و كمالنه بر آيينه اولمقدر، بيلدم. شو غايه خيلى زمان بڭا كافى گلدى. صوڭره صنعت و ايجادِ أشياده‌كى حيرت‌أنگيز فعاليت ايچنده، غايت درجه‌ده سرعتلى تغيير و تبديلده‌كى معجزاتِ قدرت و شئوناتِ ربوبيت گوروندى. او وقت بو غايه دخى كافى گلمه‌مگه باشلادى. بلكه شو غايه قدر بيوك بر مقتضى و داعى دخى لازمدر بيلدم. ايشته او وقت، شو ايكنجى رمزده‌كى مقتضيلر و گله‌جك إشارتلرده‌كى غايه‌لر گوستريلدى. و يقينًا بڭا بيلديرلدى كه: ”كائناتده‌كى قدرتڭ فعاليتى و سير و سيلانِ أشيا او قدر معنيداردر كه؛ او فعاليت ايله صانعِ حكيم، أنواعِ كائناتى قونوشديرييور.“ گويا گوكلرڭ و زمينڭ متحرّك موجودلرى و حركتلرى، اونلرڭ او قونوشمالرنده‌كى كلمه‌لردر و تحرّك ايسه بر تكلّمدر. ديمك فعاليتدن گلن حركات و زوال، بر تكلّماتِ تسبيحيه‌در. و كائناتده‌كى فعاليت دخى كائناتڭ و أنواعنڭ سسسزجه بر قونوشماسى و قونوشديرماسيدر.