zîhayatlara getiren ve küre-i arz denilen bu Rahmanî iâşe anbarı ve bir sefine-i Sübhâniyye ve binbir çeşit cihâzâtı ve malları ve konserve paketleri taşıyan bu depo ve dükkân-ı Rabbânî, ne derece o fabrikadan büyük ve mükemmel ise −okuduğunuz ve okuyacağınız fenn-i iâşe mikyasiyle− o kat’iyyette ve o derecede küre-i arz deposunun sâhibini, mutasarrıfını, müdebbirini, bildirir, tanıttırır, sevdirir.

Hem nasılki: Dört yüz bin millet içinde bulunan ve her milletin istediği erzakı ayrı ve isti’mal ettiği silâhı ayrı ve giydiği elbisesi ayrı ve ta’limatı ayrı ve terhisatı ayrı olan bir ordunun mu’cizekâr bir kumandanı, tek başiyle bütün o ayrı ayrı milletlerin ayrı ayrı erzaklarını ve çeşit çeşit eslihalarını ve elbiselerini ve cihâzâtlarını, hiçbirini unutmayarak ve şaşırmayarak verdiği o âcib ordu ve ordugâh, şüphesiz, bedahetle o hârika kumandanı gösterir, takdirkârane sevdirir. Aynen öyle de, zemîn yüzünün ordugâhında ve her baharda yeniden silâh altına alınmış bir yeni orduyu Sübhânîde, nebâtât ve hayvânât milletlerinden dört yüz bin nev’in çeşit çeşit elbise, erzak, esliha, ta’lim, terhisleri gâyet mükemmel ve muntazam ve hiç birini unutmıyarak ve şaşırmıyarak bir tek Kumandan-ı A’zam tarafından verilen küre-i arzın bahar ordugâhı, ne derece mezkûr insan ordu ve ordugâhından büyük ve mükemmel ise, −sizin okuyacağınız fenn-i askerî mikyasiyle− dikkatli ve aklı başında olanlara o derece küre-i arzın Hâkim’ini ve Rabb’ini ve Müdebbir’ini ve Kumandan-ı Akdes’ini hayretler ve takdislerle bildirir ve tahmid ve tesbihle sevdirir.

Hem nasılki: Bir hârika şehirde milyonlar elektrik lâmbaları hareket ederek her yeri gezerler, yanmak maddeleri tükenmiyor bir tarzdaki elektrik lâmbaları ve fabrikası şeksiz, bedahetle elektriği idare eden ve seyyar lâmbaları yapan ve fabrikayı kuran ve iştial maddelerini getiren bir mu’cizekâr ustayı ve fevkalâde kudretli bir elektrikçiyi hayretler ve tebriklerle tanıttırır; yaşasınlar ile sevdirir. Aynen öyle de, bu âlem şehrinde dünya sarayının damındaki yıldız lâmbaları, bir kısmı kozmoğrafyanın dediğine bakılsa küre-i arzdan bin def’a büyük ve top güllesinden yetmiş def’a sür’atli hareket ettikleri halde, intizamını bozmuyor; birbirine çarpmıyor, sönmüyor, yanmak maddeleri tükenmiyor.

Okuduğunuz kozmoğrafyanın dediğine göre, küre-i arzdan bir milyon def’adan ziyâde büyük ve bir milyon seneden ziyâde yaşayanyaşayan ve bir misafirhâne-i