ايكنجى نقطه: {اَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ} آيتنڭ بر سرّينى ايضاح ايدر. شويله كه:

هر شيده، حتّى أڭ چركين گورونن شيلرده، حقيقى بر حُسن جهتى واردر. أوت كائناتده‌كى هر شى، هر حادثه يا بِالذّات گوزلدر، اوڭا حسنِ بِالذّات دينلير. ويا نتيجه‌لرى جهتيله گوزلدر كه، اوڭا حسنِ بِالغير دينلير. بر قسم حادثه‌لر وار كه، ظاهرى چركين، مشوّشدر. فقط او ظاهرى پرده آلتنده غايت پارلاق گوزللكلر و إنتظاملر وار. أزجمله:

بهار موسمنده فورطنه‌لى ياغمور، چامورلى طوپراق پرده‌سى آلتنده نهايتسز گوزل چيچك و منتظم نباتاتڭ تبسّملرى صاقلانمش و گوز موسمنڭ خشين تخريباتى، حزين فراق پرده‌لرى آرقه‌سنده تجلّياتِ جلاليۀِ سبحانيه‌نڭ مظهرى اولان قيش حادثه‌لرينڭ تضييقندن و تعذيبندن محافظه ايتمك ايچون نازدار چيچكلرڭ دوستلرى اولان نازنين حيوانجقلرى وظيفۀِ حياتدن ترخيص ايتمكله برابر، او قيش پرده‌سى آلتنده نازنين تازه گوزل بر بهاره ير إحضار ايتمكدر. فورطنه، زلزله، وبا گبى حادثه‌لرڭ پرده‌لرى آلتنده گيزله‌نن پك چوق معنوى چيچكلرڭ إنكشافى واردر. تخملر گبى نشو و نماسز قالان بر چوق إستعداد چكردكلرى، ظاهرى چركين گورونن حادثه‌لر يوزندن سنبلله‌نوب گوزللشير. گويا عموم إنقلابلر و كلّى تحوّللر، برر معنوى ياغموردر. فقط إنسان، هم ظاهر‌‌‌پرست، هم خودگام اولديغندن ظاهره باقوب چركينلكله حكم ايدر. خودگاملق جهتيله يالڭز كندينه باقان نتيجه ايله محاكمه ايده‌رك شر اولديغنه حكم ايدر. حالبوكه أشيانڭ إنسانه عائد غايه‌سى بر ايسه، صانعنڭ أسماسنه عائد بيڭلردر.

مثلا: قدرتِ فاطره‌نڭ بيوك معجزه‌لرندن اولان تيكنلى اوتلرى و آغاجلرى مضر، معناسز تلقّى ايدر. حالبوكه اونلر، اوتلرڭ و آغاجلرڭ مجهّز قهرمانلريدرلر. مثلا: آتماجه قوشى سرچه‌لره تسليطى، ظاهرًا رحمته اويغون گلمز. حالبوكه سرچه قوشنڭ إستعدادى، او تسليط ايله إنكشاف ايدر. مثلا: قارى، پك باردانه و طاتسز تلقّى ايدرلر. حالبوكه او بارد، طاتسز پرده‌سى آلتنده او قدر حرارتلى غايه‌لر و اويله شكر گبى طاتلى نتيجه‌لر واردر كه، تعريف ايديلمز. هم إنسان خودگاملق و ظاهر‌‌‌پرستلگيله برابر، هر شيئى كندينه باقان يوزيله محاكمه ايتديگندن، پك چوق محضِ أدبى اولان شيلرى، خلافِ أدب ظن ايدر. مثلا آلَتِ تناسلِ إنسان، إنسان نظرنده بحثى خجالت‌آوردر. فقط شو پردۀِ خجالت، إنسانه باقان يوزده‌در. يوقسه خلقته، صنعته و غاياتِ فطرته باقان يوزلر اويله پرده‌لردر كه، حكمت نظريله باقيلسه عينِ أدبدر، خجالت اوڭا هيچ تماس ايتمز.