أى نفسِ أمّاره! أگر ديسه‌ڭ: ”بن، أجنبى دگل، حيوان اولمق ايسترم.“ سڭا قاچ دفعه سويله‌مشدم: ”حيوان گبى اولامازسڭ. زيرا قفاڭده‌كى عقل اولديغى ايچون، او عقل گچمش ألملرى و گله‌جك قورقولرى طوقاديله سنڭ يوزيڭه، گوزيڭه، باشڭه چارپه‌رق دوگويور. بر لذّت ايچنده بيڭ ألم قاتييور. حيوان ايسه، ألمسز گوزل بر لذّت آلير، ذوق ايدر. اويله ايسه، أوّلا عقلڭى چيقار آت، صوڭره حيوان اول. هم {كَاْلاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ} سيللۀِ تأديبنى گور.“

بشنجى ميوه: أى نفس! مكرّرًا سويله‌ديگمز گبى؛ إنسان، شجرۀِ خلقتڭ ميوه‌سى اولديغندن، ميوه گبى أڭ اوزاق و أڭ جامع و عمومه باقار و عمومڭ جهت الوحدتنى ايچنده صاقلار بر قلب چكردگنى طاشييان و يوزى كثرته، فنايه، دنيايه باقان بر مخلوقدر. عبوديت ايسه، اونڭ يوزينى فنادن بقايه، خلقدن حقّه، كثرتدن وحدته، منتهادن مبدئه چويرن بر خيطِ وصلت، ياخود مبدأ و منتها اورته‌سنده بر نقطۀِ إتّصالدر. ناصلكه تخم اولاجق قيمتدار بر ميوۀِ ذى‌شعور، آغاجڭ آلتنده‌كى ذى‌روحلره باقسه، گوزللگنه گوونسه، كندينى اونلرڭ أللرينه آتسه ويا غفلت ايدوب دوشسه، اونلرڭ أللرينه دوشه‌جك، پارچه‌لانه‌جق، عادى بر تك ميوه گبى ضايع اولاجق. أگر او ميوه، نقطۀِ إستنادينى بولسه، ايچنده‌كى چكردك، بتون آغاجڭ جهت الوحدتنى طوتمقله برابر آغاجڭ بقاسنه و حقيقتنڭ دوامنه واسطه اولاجغنى دوشونه‌بيلسه، او وقت او تك ميوه ايچنده بر تك چكردك، بر حقيقتِ كلّيۀِ دائمه‌يه، بر عمرِ باقى ايچنده مظهر اولويور. اويله ده: إنسان، أگر كثرته طالوب كائنات ايچنده بوغولوب دنيانڭ محبّتيله سرسم اولارق فانيلرڭ تبسّملرينه آلدانسه، اونلرڭ قوجاقلرينه آتيلسه، ألبته نهايتسز بر خسارته دوشر. هم فنا، هم فانى، هم عدمه دوشر. هم معنًا كندينى إعدام ايدر. أگر لسانِ قرآندن قلب قولاغيله ايمان درسلرينى ايشيدوب باشنى قالديرسه، وحدته متوجّه اولسه، عبوديتڭ معراجيله عرشِ كمالاته چيقه‌بيلير. باقى بر إنسان اولور.