هم مثلا: {اَلَّذِى جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ اْلاَخْضَرِ نَارًا} إنسانِ عاصى، ”چورومش كميكلرى كيم ديريلته‌جك“ دييه ميدان اوقور گبى إنكارينه قارشى قرآن دير: ”كيم بدايةً ياراتمش ايسه، او ديريلته‌جك. او يارادان ذات ايسه، هر بر شيئى هر بر كيفيتده بيلير. هم سزه يشيل آغاجدن آتش چيقاران بر ذات، چورومش كميگه حيات ويره‌بيلير.“ ايشته شو كلام، ديريلتمك دعواسنه متعدّد جهتلرله باقار، إثبات ايدر. أوّلا، إنسانه قارشى ايتديگى سلسلۀِ إحساناتى شو كلاميله باشلار، تحريك ايدر، خاطره گتيرر. باشقه آيتلرده تفصيل ايتديگى ايچون قيصه كسر، عقله حواله ايدر. يعنى، سزه آغاجدن ميوه‌يى و آتشى و اوتدن أرزاقى و حبوبى و طوپراقدن حبوباتى و نباتاتى ويرديگى گبى، زمينى سزه خوش (هر بر أرزاقڭز ايچنده قونولمش) بر بشيك و عالمى، گوزل و بتون لوازماتڭز ايچنده بولونور بر سراى ياپان بر ذاتدن قاچوب باشى بوش قالوب، عدمه گيدوب صاقلانيلماز. وظيفه‌سز اولوب قبره گيروب اويانديريلمامق اوزره راحت ياتامازسڭز.

صوڭره او دعوانڭ بر دليلنه إشارت ايدر: {اَلشَّجَرِ اْلاَخْضَرِ} كلمه‌سيله رمزًا دير: ”أى حشرى إنكار ايدن آدم! آغاجلره باق! قيشده ئولمش، كميكلر گبى حدسز آغاجلرى بهارده ديريلتن، يشيللنديره‌ن، حتّى هر بر آغاجده ياپراق و چيچك و ميوه جهتيله اوچ حشرڭ نمونه‌لرينى گوسترن بر ذاته قارشى إنكار ايله، إستبعاد ايله قدرتنه ميدان اوقونماز.“ صوڭره بر دليله داها إشارت ايدر، دير: ”سزه آغاج گبى كثيف، ثقيل، قراڭلقلى بر مادّه‌دن آتش گبى لطيف، خفيف، نورانى بر مادّه‌يى چيقاران بر ذاتدن، اودون گبى كميكلره آتش گبى بر حيات و نور گبى بر شعور ويرمه‌يى ناصل إستبعاد ايدييورسڭز؟“ صوڭره بر دليله داها تصريح ايدر دير كه: ”بدويلر ايچون كبريت يرينه آتش چيقاران مشهور آغاجڭ، يشيل ايكن ايكى دالى بربرينه سورولديگى وقت آتشى يارادان و رطوبتيله يشيل و حرارتيله قورو گبى ايكى ضد طبيعتى جمع ايدوب، اونى بوڭا منشأ ايتمكله هر بر شى حتّى عناصرِ أصليه و طبايعِ أساسيه، اونڭ أمرينه باقار، اونڭ قوّتيله حركت ايدر، هيچ بريسى باشى بوش اولوب طبيعتيله حركت ايتمديگنى گوسترن بر ذاتدن، طوپراقدن ياپيلان و صوڭره طوپراغه دونن إنسانى، طوپراقدن يڭيدن چيقارمسى إستبعاد ايديلمز. عصيان ايله اوڭا ميدان اوقونماز.“ صوڭره حضرتِ موسى عليه السلامڭ شجرۀِ مشهوره‌سنى خاطره گتيرمكله شو دعواىِ أحمديه عليه الصلاة والسلام، موسى عليه السلامڭ دخى دعواسيدر. أنبيانڭ إتّفاقنه خفى بر ايما ايدوب، شو كلمه‌نڭ ايجازينه بر لطافت داها قاتار.