يگرمى ايكنجى سوزده ايضاح ايديلن شو تمثيله باق كه: ناصل مكمّل، منتظم، صنعتلى، سراى گبى بر أثر، بِالبداهه منتظم بر فعله دلالت ايدر. يعنى بر بنا، بر دولگرلگه دلالت ايدر. و مكمّل، منتظم بر فعل، بِالضروره مكمّل بر فاعله و ماهر بر اوسته‌يه، بر دولگره دلالت ايدر. و مكمّل اوسته و دولگر عنوانلرى، بِالبداهه مكمّل بر صفته، يعنى صنعت مَلكه‌سنه دلالت ايدر. و مكمّل صفت و او مكمّل مَلكۀِ صنعت، بِالبداهه مكمّل بر إستعدادڭ وجودينه دلالت ايدر. و مكمّل بر إستعداد ايسه، عالى بر روح و يوكسك بر ذاتڭ وجودينه دلالت ايدر.

اويله ده: زمينڭ يوزينى، بلكه كائناتى طولديران متجدّد أثرلر، بِالبداهه غايت درجۀِ كمالده بولونان أفعالى گوسترييور. و شو نهايت درجه‌ده‌كى إنتظام و حكمت دائره‌سنده‌كى أفعال، بِالبداهه عنوانلرى و إسملرى مكمّل اولان بر فاعلى گوسترييور. چونكه منتظم، حكيمانه فعللر، فاعلسز اولماديغى قطعيًا معلوم. و صوڭ درجه مكمّل عنوانلر، او فاعلڭ صوڭ درجه كمالده‌كى صفتلرينه دلالت ايدر. چونكه فنِّ صرفجه ناصل إسمِ فاعل مصدردن ياپيلير. اويله ده، عنوانلرڭ و إسملرڭ دخى مصدرلرى و منشألرى، صفتلردر. و صوڭ درجۀِ كمالده صفتلر، شبهه‌سز صوڭ درجه مكمّل اولان شئوناتِ ذاتيه‌يه دلالت ايدر. و قابليتِ ذاتيه (تعبير ايده‌مديگمز) او مكمّل شئونِ ذاتيه، بِحقّ اليقين حدسز درجۀِ كمالده اولان بر ذاته دلالت ايدر.

ايشته بتون عالمده‌كى آثارِ صنعت و بتون مخلوقات، هر برى برر أثرِ مكمّل اولديغندن، هر برى بر فعله و فعل ايسه إسمه، إسم ايسه وصفه و وصف ايسه شأنه و شأن ايسه ذاته شهادت ايتدكلرى ايچون؛ مصنوعات عددنجه بر تك صانعِ ذو الجلالڭ وجوبِ وجودينه شهادت و أحديتنه إشارت ايتدكلرى گبى؛ هيئتِ مجموعه‌سيله، سلسلۀِ مخلوقات قدر قوّتلى بر طرزده بر معراجِ معرفتدر. هيچ بر جهتده ايچنه شبهه گيرمه‌ين متسلسل بر برهانِ حقيقتدر.