مكتوبات | يگرمى دردنجى مكتوب | 414
(403-437)

هم هانگى قانونله سنڭ بدنڭده‌كى حجيراتڭ ذرّه‌لرينى تازه‌لنديرييور، تعمير و تحليل ايدييورسه، عين قانونله سنڭ باغڭى هر سنه تجديد ايدر و هر موسمده چوق دفعه تازه‌لنديرر. عين قانونله، زمين يوزينى هر بهار موسمنده تجديد ايدر، تازه بر پچه اوستنه چكر.


هم او صانعِ قدير، هانگى قانونِ حكمتله بر سينگى إحيا ايدر؛ عين قانونله شو اوڭمزده‌كى چنار آغاجنى هر بهارده إحيا ايدر و او قانونله كُرۀِ أرضى ينه او بهارده إحيا ايدر و عين قانونله حشرده مخلوقاتى ده إحيا ايدر. شو سرّه إشارةً


{مَا خَلْقُكُمْ وَلاَ بَعْثُكُمْ اِلاَّ كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ}


قرآن فرمان ايدر. و هكذا قياس ايت. بونلر گبى چوق قوانينِ ربوبيت واردر كه، ذرّه‌دن تا مجموعِ عالمه قدر جريان ايدييور.


ايشته فعاليتِ ربوبيتڭ ايچنده‌كى شو قانونلرڭ عظمتنه باق و گنيشلگنه دقّت ايت و ايچنده‌كى سرِّ وحدتى گور؛ هر بر قانون بر برهانِ وحدت اولديغنى بيل. أوت شو چوق كثرتلى و چوق عظمتلى قانونلر، هر برى علم و إراده‌نڭ جلوه‌سى اولمقله برابر؛ هم واحد، هم محيط اولديغى ايچون؛ صانعڭ وحدانيتنى و علم و إراده‌سنى غايت قطعى بر صورتده إثبات ايدرلر. ايشته أكثر سوزلرده أكثر تمثيلات، بويله قانونلرڭ اوجلرينى برر جزئى مثال ايله گوسترمكله؛ مدّعاده، عين قانونڭ وجودينه إشارت ايدر. مادام تمثيل ايله قانونڭ تحقّقى گوستريلييور، برهانِ منطقى گبى يقينى بر صورتده مدّعايى إثبات ايدر. ديمك سوزلرده‌كى أكثر تمثيللر؛ برر برهانِ يقينى، برر حجّتِ قاطعه حكمنده‌در.

سس يوق