اوچنجى آدم و مسئله‌سى: بزلرله پك چوق علاقه‌دار بر ذات چوق دفعه دهشتلى شكوا ايدييور كه: ”بن آدم اولاميورم، گيتدكجه فنالاشييورم، معنوى خدمتلريمڭ نتيجه‌لرينى گوره‌ميورم.“ دييه مدد ايسته‌يور. اوڭا يازييورز كه:
          ”بو دنيا دار الخدمتدر، اجرت آلمق يرى دگلدر. أعمالِِ صالحه‌نڭ اجرتلرى، ميوه‌لرى، نورلرى برزخده، آخرتده‌در. او باقى ميوه‌لرى بو دنيايه چكمك و بو دنياده اونلرى ايسته‌مك، آخرتى دنيايه تابع ايتمك ديمكدر. او عملِ صالحڭ إخلاصى قيريلير، نورى گيدر. أوت او ميوه‌لر ايسته‌نيلمز، نيت ايديلمز. ويريلسه، تشويق ايچون ويرلديگنى دوشونوب شكر ايدر.“
    أوت بو عصرده، بر ايكى مكتوبده بيان ايديلديگى گبى، او درجه حياتِ دنيويه طمارينه طوقونمش و ياره‌لامش و هيجانه گتيرمش كه؛ مبارك و إختيار و خواجه و أهلِ صلاحت اولان بر ذات دخى، دنياده بر نوع حياتِ اُخرويه أذواقنى ايسته‌يور؛ برنجى درجه‌ده، دنياده ذوقِ حيات اونده حكم ايدييور.
    دردنجيسى: بزمله علاقه‌دار بر ذات، پك چوقلرڭ شكوا ايتدكلرى گبى؛ أسكيدن شدّتلى بر طريقتده اوقوديغى أورادنده‌كى ذوق و شوقنى غائب ايتديگنى و صيقنتى و اويقو غلبه ايتديگنى متأسّفانه شكوا ايتدى. اوڭا ديدك:
    مادّى هوا بوزولديغى وقت ناصلكه صيقنتى ويرييور، عصبى سينه‌لرده إنقباض حالى باشلايور؛ اويله ده، بعضًا معنوى هوا بوزولويور. خصوصًا معنوياتدن يبانيلشمش بو عصرده و بِالخاصّه هوسات و مشتهياتِ نفسانيه‌يى تعمّم ايتمش مملكتلرده و خصوصًا شهورِ محرّمه و شهورِ مباركه‌ده معنوى هوايى تصفيه ايدن عالمِ إسلامڭ إنتباه و توجّهِ عموميسى، او مبارك شهورڭ گيتمه‌سيله توقّف ايتمه‌سندن فرصت بولوب هوايى بوزان ضلالتلرڭ تأثيرلرى زماننده و بِالخاصّه قيش تضييقاتى آلتنده، بر درجه حياتِ دنيويه و هوساتِ نفسانيه‌نڭ تسلّطلرينڭ نقصانيتندن، أهلِ إسلام و أهلِ ايمانده، حياتِ اُخرويه‌يه چاليشمق إشتياقى، بهارڭ گلمسيله حياتِ دنيويه‌نڭ و هوساتِ نفسانيه‌نڭ إنكشافيله او إشتياقِ اُخرويه‌يى گيزلمه‌سى آننده ألبته بويله قدسى أورادلرده ذوق، شوق يرنده أسنه‌مك و فتور گلير. فقط مادام {خَيْرُ اْلاُمُورِ اَحْمَزُهَا} سرّيله؛ مشقّتلى، كلفتلى، ذوقسز، صيقنتيلى أعمالِِ صالحه و امورِ خيريه داها قيمتلى، داها ثوابليدر؛ او صيقينتيده، او مشقّتده‌كى زياده ثوابى و مقبوليتى دوشونوب، صبر ايچنده مسرورانه شكر ايتمك گركدر.