صوڭره او حاكم، شو مصنّع و مرصّع قرآنى، بر أجنبى فيلسوفه و بر مسلمان عالمه گوستردى. هم تجربه، هم مكافات ايچون أمر ايتدى كه: ”هر بريڭز، بونڭ حكمتنه دائر بر أثر يازيڭز.“ أوّلا او فيلسوف، صوڭره او عالم، اوڭا دائر برر كتاب تأليف ايتديلر. فقط فيلسوفڭ كتابى، يالڭز حرفلرڭ نقشلرندن و مناسبتلرندن و وضعيتلرندن و جوهرلرينڭ خاصيتلرندن و تعريفاتندن بحث ايدر. معناسنه هيچ ايليشمز. چونكه او أجنبى آدم، عربى خطّى اوقومايى هيچ بيلمز. حتّى او مزيَّن قرآنى، بيلمه‌يور كه بر كتابدر و معنايى إفاده ايدن يازيدر. بلكه اوڭا منقّش بر آنتيقه نظريله باقييور. لٰكن چندان عربى بيلمه‌يور فقط چوق ايى بر مهندسدر، گوزل بر تصويرجيدر، ماهر بر كيمياگردر، صرّاف بر جوهرجيدر. ايشته او آدم، بو صنعتلره گوره أثرينى يازدى.

امّا مسلمان عالم ايسه اوڭا باقديغى وقت آڭلادى كه: او، كتابِ مبيندر، قرآنِ حكيمدر. ايشته بو حق‌پرست ذات، نه تزييناتِ ظاهريه‌سنه أهمّيت ويردى و نه ده حروفڭ نقوشيله إشتغال ايتدى. بلكه اويله بر شيله مشغول اولدى كه، ميليون مرتبه اوته‌كى آدمڭ إشتغال ايتديگى مسئله‌لرندن داها عالى، داها غالى، داها لطيف، داها شريف، داها نافع، داها جامع... چونكه نقوشڭ پرده‌سى آلتنده اولان حقائقِ قدسيه‌سندن و أنوارِ أسرارندن بحث ايدرك غايت گوزل بر تفسيرِ شريف يازدى. صوڭره ايكيسى، أثرلرينى گوتوروب او حاكمِ ذى‌شانه تقديم ايتديلر. او حاكم، أوّلا فيلسوفڭ أثرينى آلدى. باقدى گوردى كه: او خودپسند و طبيعت‌پرست آدم چوق چاليشمش، فقط هيچ حقيقى حكمتنى يازمامش. هيچ بر معناسنى آڭلامامش، بلكه قاريشديرمش. اوڭا قارشى حرمتسزلك، بلكه أدبسزلك ايتمش. چونكه او منبعِ حقائق اولان قرآنى، معناسز نقوش ظن ايده‌رك، معنا جهتنده قيمتسزلك ايله تحقير ايتمش اولديغندن، او حاكمِ حكيم دخى اونڭ أثرينى باشنه ووردى، حضورندن چيقاردى.