نَه شَبَمْ نَه شَبْ پَرَسْتَمْ مَنْ ❊ غُلاَمِ شَمْسَمْ اَزْ شَمْسْ مِى گُويَمْ خَبَرْ

تمثيل، إعجازِ قرآنڭ أڭ پارلاق بر آيينه‌سى اولديغندن، بز دخى بر تمثيل ايله شو سرّه باقه‌جغز. شويله كه:

بر تك ذات، مختلف مرايا واسطه‌سيله كلّيت كسب ايدر. جزئىِ حقيقى ايكن، عمومى شئوناته مالك بر كلّى حكمنه گچر. مثلا: شمس بر جزئىِ مشخّص ايكن، أشياىِ شفّافه واسطه‌سيله اويله بر كلّى حكمنه گچر كه، روىِ زمينى تمثاللريله، عكسلريله طولديرييور. حتّى قطرات و پارلاق ذرّات عددنجه جلوه‌لرى بولونويور. گونشڭ حرارتى و ضياسى و ضيانڭ ايچنده اولان يدى رنكلى ألوانِ سبعه‌سى، هر بريسى مقابلنده‌كى أشيايه محيط، عام و شامل اولدقلرى حالده؛ هر بر شفّاف شى دخى گونشڭ تمثاليله برابر حرارتى، هم ضيايى، هم ألوانِ سبعه‌يى گوز ببگنده صاقلايور. و صافى قلبنى اوڭا بر تخت ياپييور. ديمك شمس، واحديت حيثيتيله اوڭا مقابل عموم أشيايه محيط اولديغى گبى، أحديت جهتيله هر بر شيده گونش چوق وصفلريله برابر بر نوع جلوۀِ ذاتيله بولونور. مادام تمثيلدن تمثّل بحثنه گچدك. تمثّلڭ چوق أنواعندن شو مسئله‌يه مدار اولاجق اوچ نوعنه إشارت ايدرز:

برنجيسى: كثيف، مادّى شيلرڭ عكسلريدر. او عكسلر هم غيردر، عين دگل. هم مواتدر، ئولودر. هويتِ صوريه‌سندن باشقه هيچ بر خاصيته مالك دگل. مثلا سن آيينه‌لر مخزننه گيرسه‌ڭ، بر سعيد بيڭلر سعيد اولور. فقط ذى‌حيات يالڭز سنسڭ، اوته‌كيلر ئولودرلر. حيات خاصّه‌لرى اونلرده يوقدر.

ايكنجيسى: مادّى نورانينڭ عكسلريدر. شو عكس عين دگل، فقط غير ده دگل. ماهيتى طوتمييور، فقط او نورانينڭ أكثر خاصيتلرينه مالكدر. اونڭ گبى حىّ صاييلييور. مثلا: شمس دنيايه گيردى. هر بر آيينه‌ده عكسنى گوستردى. او عكسلرڭ هر برنده، گونشڭ خاصّه‌لرى حكمنده اولان ضيا و ضياده‌كى ألوانِ سبعه بولونويور. أگر فرضا گونش ذى‌شعور اولسه ايدى، حرارتى عينِ قدرتى، ضياسى عينِ علمى، ألوانِ سبعه‌سى صفاتِ سبعه‌سى اولسه ايدى؛ او وقت او تك و يكتا بر گونش، بر آنده هر بر آيينه‌ده بولونور، هر بريسنى كندينه بر عرش و بر چشيد تلفون ياپه‌بيليردى. بربرينه مانع اولمازدى. هر بريمزله آيينه‌مز واسطه‌سيله گوروشه‌بيليردى. بز اوندن اوزاق ايكن، او بزه بزدن داها ياقين اولوردى.