الجواب: قرآنڭ فيضنه إستنادًا ديرز: أوّلا، منافات يوقدر. بر قسم اويله‌در: إبتداده‌كى ايجاد گبى. بر قسمى بويله‌در: مِثلنى إعاده گبى...

ثانيًا: موجوداتده مشهود اولان سهولت و سرعت و كثرت و وسعت ايچنده نهايت إنتظام، غايت إتقان و حسنِ صنعت و كمالِ خلقت، شو ايكى قسم آيتلرڭ وجودِ حقيقتلرينه قطعيًا شهادت ايدر. اويله ايسه، شونلرڭ خارجده تحقّقلرى مدارِ بحث اولماسى لزومسزدر. بلكه يالڭز ”سرِّ حكمتى نه‌در“ دينله‌بيلير. اويله ايسه، بز دخى بر قياسِ تمثيلى ايله شو حكمته إشارت ايدرز.

مثلا: ناصلكه ترزى گبى بر صنعتجى، بر چوق كلفتلر، مهارتلرله مصنّع بر شيئى ايجاد ايدر و اوڭا بر موده‌ل ياپار. صوڭره اونڭ أمثالنى كلفتسز چابوق ياپابيلير. حتّى بعضًا اويله بر درجه سهولت پيدا ايدر كه، گويا أمر ايدر ياپيلير و اويله قوّتلى بر إنتظام كسب ايدر، (ساعت گبى) گويا بر أمرڭ طوقونمسيله ايشله‌نير و ايشلر.

اويله ده: صانعِ حكيم و نقّاشِ عليم، شو عالم سراينى مشتملاتيله برابر بديع بر صورتده ياپدقدن صوڭره جزئى و كلّى، جزء و كلّ هر شيئه بر موده‌ل حكمنده بر نظامِ قدرى ايله بر مقدارِ معيّن ويرمشدر. ايشته باق او نقّاشِ أزلى، هر بر عصرى بر موده‌ل ياپه‌رق معجزاتِ قدرتى ايله مرصّع، تازه بر عالمى اوڭا گيديرييور. هر بر سنه‌يى بر مقياس ايده‌رك، خوارقِ رحمتيله مصنّع، تازه بر كائناتى او قامته گوره ديكييور. هر بر گونى بر سطر ياپه‌رق دقائقِ حكمتيله مزيَّن، مجدّد موجوداتى اونده يازييور. هم او قديرِ مطلق، هر بر عصرى، هر بر سنه‌يى، هر بر گونى بر موده‌ل ياپديغى گبى؛ روىِ زمينى، هر بر طاغ و صحرايى، باغ و بوستانى، هر بر آغاجى برر موده‌ل ياپمشدر. وقت بوقت، تازه تازه برر كائناتى زمينده قورويور، برر يڭى دنيايى ايجاد ايدييور. برر عالمى آلوب ده ديگر منتظم بر عالمى گتيرييور. موسم بَموسم هر باغ و بوستانده تازه تازه معجزاتِ قدرتنى و هداياىِ رحمتنى گوسترر. يڭى برر كتابِ حكمت‌نما يازييور. تازه تازه برر مطبخۀِ رحمتنى قورويور. مجدّد بر حلّۀِ صنعت‌نما گيديرييور. هر بهارده، هر بر آغاجه سندس‌مثال تازه بر چارشاف گيديرييور. لؤلؤ‌مثال يڭى بر مرصّعاتله سوسلنديرييور. ييلديزمثال رحمت هديه‌لريله أللرينى طولديرييور.